1.

Opanowanie podstawowego słownictwa geograficznego w celu opisywania oraz wyjaśniania występujących w środowisku geograficznym zjawisk i zachodzących w nim procesów. (67)

2.

Poznanie wybranych krajobrazów Polski i świata, ich głównych cech i składników. (36)

3.

Poznanie głównych cech środowiska geograficznego Polski, własnego regionu oraz najbliższego otoczenia – „małej ojczyzny”, a także wybranych krajów i regionów Europy oraz świata. (70)

4.

Poznanie zróżnicowanych form działalności człowieka w środowisku, ich uwarunkowań i konsekwencji oraz dostrzeganie potrzeby racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody. (15)

5.

Rozumienie zróżnicowania przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego świata. (34)

6.

Identyfikowanie współzależności między elementami środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego oraz związków i zależności w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej i globalnej. (42)

7.

Określanie prawidłowości w zakresie przestrzennego zróżnicowania warunków środowiska przyrodniczego oraz życia i różnych form działalności człowieka. (34)

8.

Integrowanie wiedzy przyrodniczej z wiedzą społeczno-ekonomiczną i humanistyczną. (19)

1.

Prowadzenie obserwacji i pomiarów w terenie, analizowanie pozyskanych danych i formułowanie wniosków na ich podstawie. (9)

2.

Korzystanie z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, diagramów, danych statystycznych, tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu zdobywania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych. (100)

3.

Interpretowanie map różnej treści. (46)

4.

Określanie związków i zależności między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego, formułowanie twierdzenia o prawidłowościach, dokonywanie uogólnień. (55)

5.

Ocenianie zjawisk i procesów społeczno-kulturowych oraz gospodarczych zachodzących w Polsce i w różnych regionach świata. (22)

6.

Stawianie pytań, formułowanie hipotez oraz proponowanie rozwiązań problemów dotyczących środowiska geograficznego. (4)

7.

Podejmowanie nowych wyzwań oraz racjonalnych działań prośrodowiskowych i społecznych. (2)

9.

Podejmowanie konstruktywnej współpracy i rozwijanie umiejętności komunikowania się z innymi. (1)

10.

Wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiejętności geograficznych w życiu codziennym. (16)

1.

Rozpoznawanie swoich predyspozycji i talentów oraz rozwijanie pasji i zainteresowań geograficznych. (14)

2.

Łączenie racjonalności naukowej z refleksją nad pięknem i harmonią świata przyrody oraz dziedzictwem kulturowym ludzkości. (3)

3.

Przyjmowanie postawy szacunku do środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz rozumienie potrzeby racjonalnego w nim gospodarowania. (6)

4.

Rozwijanie w sobie poczucia tożsamości oraz wykazywanie postawy patriotycznej, wspólnotowej i obywatelskiej. (15)

5.

Kształtowanie poczucia dumy z piękna ojczystej przyrody i dorobku narodu (różnych obiektów dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego własnego regionu i Polski, krajobrazów Polski, walorów przyrodniczych, kulturowych, turystycznych oraz sukcesów polskich przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej). (11)

6.

Kształtowanie pozytywnych – emocjonalnych i duchowych – więzi z najbliższym otoczeniem, krajem ojczystym, a także z całą planetą Ziemią. (12)

7.

Rozwijanie zdolności percepcji najbliższego otoczenia i miejsca rozumianego jako „oswojona” najbliższa przestrzeń, której nadaje pozytywne znaczenia. (7)

8.

Rozwijanie postawy współodpowiedzialności za stan środowiska geograficznego, kształtowanie ładu przestrzennego oraz przyszłego rozwoju społeczno-kulturowego i gospodarczego „małej ojczyzny”, własnego regionu i Polski. (5)

9.

Przełamywanie stereotypów i kształtowanie postawy szacunku, zrozumienia, akceptacji i poszanowania innych kultur przy jednoczesnym zachowaniu poczucia wartości dziedzictwa kulturowego własnego narodu i własnej tożsamości. (17)

1.

stosuje legendę mapy do odczytywania informacji oraz skalę mapy do obliczania odległości między wybranymi obiektami; (1)

2.

rozpoznaje na mapie składniki krajobrazu Polski; (0)

3.

czyta treść mapy Polski; (1)

4.

czyta treść mapy lub planu najbliższego otoczenia szkoły, odnosząc je do elementów środowiska geograficznego obserwowanych w terenie. (1)

1.

wskazuje na mapie położenie krain geograficznych Polski; (9)

2.

przedstawia główne cechy krajobrazów Polski oraz wykazuje ich zróżnicowanie; (11)

3.

rozpoznaje krajobrazy Polski w opisach oraz na filmach i ilustracjach; (11)

4.

przedstawia podstawowe zależności między składnikami poznawanych krajobrazów; (9)

5.

opisuje zajęcia, tradycje rodzinne i zwyczaje mieszkańców wybranych krain geograficznych Polski; (4)

6.

opisuje najważniejsze obiekty dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Polski oraz wskazuje je na mapie; (8)

7.

przedstawia pozytywne i negatywne zmiany w krajobrazach powstałe w wyniku działalności człowieka; (5)

8.

dokonuje oceny krajobrazu najbliższego otoczenia szkoły pod względem jego piękna oraz ładu i estetyki zagospodarowania podczas zajęć realizowanych w terenie oraz proponuje zmiany w jego zagospodarowaniu; (2)

9.

przyjmuje postawę szacunku wobec środowiska przyrodniczego i kulturowego Polski. (11)

1.

wskazuje na globusie i mapie świata: bieguny, równik, południk zerowy i 180°, półkule, zwrotniki i koła podbiegunowe; (2)

2.

wymienia nazwy kontynentów i oceanów oraz wskazuje ich położenie na globusie i mapie świata oraz określa ich położenie względem równika i południka zerowego; (6)

3.

wskazuje na mapie wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi i akweny morskie na trasach pierwszych wypraw geograficznych. (7)

1.

wskazuje na mapie położenie poznawanych typów krajobrazów; (17)

2.

odczytuje wartość i opisuje przebieg temperatury powietrza oraz rozkład opadów atmosferycznych na podstawie klimatogramów i map klimatycznych; (14)

3.

przedstawia główne cechy i porównuje poznawane krajobrazy świata oraz rozpoznaje je w opisach, na filmach i ilustracjach; (19)

4.

rozpoznaje rośliny i zwierzęta typowe dla poznawanych krajobrazów; (11)

5.

prezentuje niektóre przykłady budownictwa, sposobów gospodarowania, głównych zajęć mieszkańców poznawanych obszarów; (7)

6.

identyfikuje współzależności między składnikami poznawanych krajobrazów i warunkami życia człowieka; (10)

7.

ustala zależności między położeniem wybranych krajobrazów na kuli ziemskiej, warunkami klimatycznymi i głównymi cechami krajobrazów. (17)

1.

dokonuje pomiaru wysokości Słońca w trakcie zajęć w terenie oraz porównuje wyniki uzyskane w różnych porach dnia i roku; (1)

2.

demonstruje przy użyciu modeli (np. globusa lub tellurium) ruch obrotowy Ziemi, określa jego kierunek, czas trwania, miejsca wschodu i zachodu Słońca oraz południa słonecznego; (6)

3.

wyjaśnia związek między ruchem obrotowym a widomą wędrówką i górowaniem Słońca, istnieniem dnia i nocy, dobowym rytmem życia człowieka i przyrody, występowaniem stref czasowych; (8)

4.

demonstruje przy użyciu modeli (np. tellurium lub globusów) ruch obiegowy Ziemi; (6)

5.

przedstawia zmiany w oświetleniu Ziemi w pierwszych dniach astronomicznych pór roku; (5)

6.

wykazuje związek między ruchem obiegowym Ziemi a strefami jej oświetlenia oraz strefowym zróżnicowaniem klimatu i krajobrazów na Ziemi. (5)

1.

odczytuje szerokość i długość geograficzną wybranych punktów na globusie i na mapie; (5)

2.

na podstawie podanych współrzędnych geograficznych wskazuje położenie punktów i obszarów na mapach w różnych skalach; (3)

3.

wyznacza w terenie współrzędne dowolnych punktów (za pomocą mapy lub GPS). (3)

1.

charakteryzuje położenie, przebieg granic oraz linii brzegowej Europy; (1)

2.

przedstawia podział polityczny Europy oraz rolę Unii Europejskiej w przemianach społecznych i gospodarczych kontynentu; (1)

3.

charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Europy; (1)

4.

na przykładzie Islandii określa związek między położeniem na granicy płyt litosfery a występowaniem wulkanów i trzęsień ziemi; (4)

5.

przedstawia zróżnicowanie klimatyczne Europy oraz czynniki, które o nim decydują; (3)

6.

wyjaśnia rozmieszczenie ludności oraz główne przyczyny i skutki starzenia się społeczeństw w Europie; (0)

7.

wyjaśnia przyczyny i konsekwencje zróżnicowania demograficznego ludności Europy; (1)

8.

ocenia społeczno-ekonomiczne i kulturowe konsekwencje migracji na obszarze Europy; (0)

9.

określa podobieństwa i różnice między wielkimi miastami Europy: Londynem i Paryżem; (1)

10.

porównuje cechy rolnictwa Danii i Węgier; (0)

11.

wykazuje związek między cechami środowiska przyrodniczego wybranych krajów Europy a wykorzystaniem różnych źródeł energii; (0)

12.

przedstawia znaczenie nowoczesnego przemysłu i usług w gospodarce na przykładzie Francji; (0)

13.

wykazuje związki między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej; (2)

14.

przyjmuje postawę szacunku i zrozumienia innych kultur przy zachowaniu poczucia wartości dziedzictwa kulturowego własnego kraju. (0)

1.

charakteryzuje przemiany w strukturze przemysłu w Niemczech na przykładzie Nadrenii Północnej-Westfalii; (1)

2.

projektuje trasę wycieczki po Litwie i Białorusi uwzględniającej wybrane walory środowiska przyrodniczego i kulturowego; (2)

3.

przedstawia przykłady atrakcji turystycznych i rekreacyjno-sportowych Czech i Słowacji; (2)

4.

rozumie problemy polityczne, społeczne i gospodarcze Ukrainy; (1)

5.

wykazuje zróżnicowanie środowiska przyrodniczego i charakteryzuje gospodarkę Rosji; (1)

6.

charakteryzuje relacje Polski z krajami sąsiadującymi; (0)

7.

rozumie potrzebę kształtowania dobrych relacji Polski z jej sąsiadami. (0)

1.

określa położenie fizycznogeograficzne i polityczne Polski, wskazuje na mapie przebieg jej granic (w tym morskich wód wewnętrznych); (5)

2.

odczytuje szerokość i długość geograficzną wybranych punktów na mapie Polski i Europy; (1)

3.

na podstawie podanych współrzędnych geograficznych wskazuje skrajne punkty Polski i Europy oraz wyjaśnia konsekwencje rozciągłości południkowej i równoleżnikowej ich obszarów; (1)

4.

podaje nazwy województw i ich stolic oraz wskazuje je na mapie; (4)

5.

przedstawia wpływ ruchów górotwórczych i zlodowaceń w Europie na ukształtowanie powierzchni Polski; (6)

6.

prezentuje główne czynniki kształtujące klimat Polski; (4)

7.

charakteryzuje elementy klimatu Polski oraz długość okresu wegetacyjnego; (4)

8.

wyjaśnia wpływ zmienności pogody w Polsce na rolnictwo, transport i turystykę; (1)

9.

charakteryzuje środowisko przyrodnicze Morza Bałtyckiego oraz przyczyny degradacji jego wód; (3)

10.

opisuje walory przyrodnicze Wisły i Odry, charakteryzuje systemy rzeczne obu tych rzek oraz porównuje je z wybranymi systemami rzecznymi w Europie; (0)

11.

wyróżnia najważniejsze cechy gleby brunatnej, bielicowej, czarnoziemu, mady i rędziny, wskazuje ich rozmieszczenie na mapie Polski oraz ocenia przydatność rolniczą; (3)

12.

rozróżnia rodzaje lasów w Polsce (na podstawie filmu, ilustracji lub w terenie) oraz wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne wskaźnika lesistości Polski; (2)

13.

wymienia formy ochrony przyrody w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe oraz podaje przykłady rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i pomników przyrody występujących na obszarze własnego regionu; (1)

14.

podaje argumenty za koniecznością zachowania walorów dziedzictwa przyrodniczego; (1)

15.

wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych surowców mineralnych Polski oraz omawia ich znaczenie gospodarcze; (3)

16.

przyjmuje postawę współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Polski. (2)

1.

wyjaśnia zróżnicowanie gęstości zaludnienia na obszarze Polski na podstawie map tematycznych; (3)

2.

analizuje zmiany liczby ludności Polski i Europy po 1945 r. na podstawie danych statystycznych; (3)

3.

charakteryzuje struktury płci i wieku ludności Polski na podstawie piramidy płci i wieku; (2)

4.

porównuje zmiany w przyroście naturalnym i rzeczywistym ludności w Polsce i wybranych krajach Europy; (2)

5.

formułuje hipotezy dotyczące przyczyn i skutków migracji zagranicznych w Polsce; (2)

6.

porównuje i wyjaśnia zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i wyznaniowe ludności Polski i wybranych państw europejskich; (2)

7.

wykazuje znaczenie poszczególnych sektorów gospodarki w rozwoju kraju oraz określa różnice w strukturze zatrudnienia ludności w P olsce i w wybranych państwach europejskich; (2)

8.

porównuje wielkość bezrobocia w Polsce i innych krajach europejskich oraz określa jego przyczyny i skutki w Polsce; (2)

9.

analizuje poziom urbanizacji w Polsce i Europie, rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz identyfikuje przyczyny rozwoju największych polskich miast; (2)

10.

opisuje warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce; (1)

11.

przedstawia przestrzenne zróżnicowanie głównych upraw i chowu zwierząt w Polsce oraz ich znaczenie gospodarcze; (2)

12.

wyjaśnia przyczyny zmian w strukturze przemysłu Polski; (2)

13.

podaje przykłady różnych rodzajów usług w Polsce oraz ocenia znaczenie transportu i łączności dla jakości życia mieszkańców i rozwoju gospodarczego naszego kraju; (1)

14.

ocenia możliwości rozwoju gospodarki morskiej w Polsce; (1)

15.

charakteryzuje na przykładach walory turystyczne Polski oraz wybrane obiekty z Listy Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości położone w Polsce, dokonując refleksji nad ich wartością; (2)

16.

podaje przykłady osiągnięć Polaków w różnych dziedzinach życia społeczno-gospodarczego oraz sukcesów polskich przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej; (0)

17.

jest świadomy tego, że może mieć w przyszłości wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy i kulturowy Polski. (0)

1.

analizuje i porównuje konsekwencje stosowania różnych metod ochrony przeciwpowodziowej oraz określa wpływ zabudowy obszarów zalewowych i sztucznych zbiorników wodnych na występowanie i skutki powodzi na przykładzie Dolnego Śląska i Małopolski; (0)

2.

analizuje warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze sprzyjające lub ograniczające produkcję energii ze źródeł nieodnawialnych i odnawialnych oraz określa ich wpływ na rozwój energetyki na przykładzie województw pomorskiego i łódzkiego; (0)

3.

identyfikuje związki między rozwojem dużych miast a zmianami w strefach podmiejskich w zakresie użytkowania i zagospodarowania terenu, stylu zabudowy oraz struktury ludności na przykładzie obszarów metropolitalnych Warszawy i Krakowa; (0)

4.

wyjaśnia wpływ migracji na strukturę wieku i zmiany w zaludnieniu na obszarach wiejskich na przykładach wybranych gmin województw zachodniopomorskiego i podlaskiego; (0)

5.

wykazuje wpływ przemian politycznych i gospodarczych w Polsce po 1989 r. na zmiany struktury zatrudnienia na przykładzie konurbacji katowickiej i aglomeracji łódzkiej; (0)

6.

identyfikuje związki między przebiegiem autostrad i dróg ekspresowych a lokalizacją przedsiębiorstw przemysłowych, centrów logistycznych i handlowych w obszarze metropolitalnym Wrocławia oraz między transportem morskim a lokalizacją inwestycji przemysłowych i usługowych na przykładzie Trójmiasta; (0)

7.

określa wpływ walorów przyrodniczych Pobrzeża Bałtyku oraz dziedzictwa kulturowego Małopolski na rozwój turystyki na tych obszarach. (0)

1.

wskazuje położenie swojego regionu geograficznego na mapie Polski; (2)

2.

charakteryzuje środowisko przyrodnicze regionu oraz określa jego główne cechy na podstawie map tematycznych; (2)

3.

rozpoznaje skały występujące we własnym regionie; (1)

4.

prezentuje główne cechy struktury demograficznej ludności i gospodarki regionu na podstawie wyszukanych danych statystycznych i map tematycznych; (2)

5.

przedstawia w dowolnej formie (np. prezentacji multimedialnej, plakatu, filmu, wystawy fotograficznej) przyrodnicze i kulturowe walory regionu; (0)

6.

projektuje trasę wycieczki krajoznawczej po własnym regionie na podstawie wyszukanych źródeł informacji oraz w miarę możliwości przeprowadza ją w terenie; (1)

7.

wykazuje zależności między elementami środowiska geograficznego na podstawie obserwacji terenowych przeprowadzonych w wybranym miejscu własnego regionu; (0)

8.

dyskutuje na temat form współpracy między własnym regionem a partnerskimi regionami zagranicznymi. (0)

1.

określa obszar utożsamiany z własną „małą ojczyzną” jako symboliczną przestrzenią w wymiarze lokalnym (np. gmina–miasto, wieś, dzielnica dużego miasta lub układ lokalny o nieokreślonych granicach administracyjnych); (1)

2.

rozpoznaje w terenie główne obiekty charakterystyczne i decydujące o atrakcyjności „małej ojczyzny”; (0)

3.

przedstawia w dowolnej formie (np. prezentacji multimedialnej, plakatu, filmu, wystawy fotograficznej) atrakcyjność „małej ojczyzny” jako miejsca zamieszkania i działalności gospodarczej na podstawie informacji wyszukanych w różnych źródłach; (0)

4.

projektuje na podstawie własnych obserwacji terenowych, działania służące zachowaniu walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego i kulturowego) oraz poprawie warunków życia lokalnej społeczności; (0)

5.

identyfikuje się z „małą ojczyzną” i czuje się współodpowiedzialny za kształtowanie ładu przestrzennego i jej rozwój. (0)

1.

wykazuje na podstawie map ogólnogeograficznych i tematycznych, że Azja jest obszarem wielkich geograficznych kontrastów; (3)

2.

identyfikuje związki między przebiegiem granic płyt litosfery a występowaniem rowów tektonicznych, wulkanów, trzęsień ziemi i tsunami oraz na ich podstawie formułuje twierdzenia o zaobserwowanych prawidłowościach w ich rozmieszczeniu; (5)

3.

dyskutuje na temat sposobów zapobiegania tragicznym skutkom trzęsień ziemi i tsunami; (1)

4.

wykazuje związek między cechami klimatu monsunowego a rytmem upraw i „kulturą ryżu” w Azji Południowo-Wschodniej; (2)

5.

ocenia znaczenie warunków przyrodniczych i czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii; (2)

6.

korzystając z mapy, wyjaśnia zróżnicowanie gęstości zaludnienia na obszarze Chin; (2)

7.

przedstawia kierunki rozwoju gospodarczego Chin oraz ocenia ich znaczenie w gospodarce światowej; (1)

8.

określa możliwości rozwoju gospodarczego Indii oraz przedstawia kontrasty społeczne w tym kraju; (2)

9.

charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod względem cech kulturowych oraz zasobów ropy naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego; (2)

10.

wskazuje na mapie miejsca konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie, identyfikuje ich główne przyczyny i skutki; (1)

11.

wykazuje postawy ciekawości i poszanowania innych kultur i religii. (0)

1.

opisuje i wyjaśnia cyrkulację powietrza w strefie międzyzwrotnikowej, wykazując jej związek z rozmieszczeniem opadów; (2)

2.

wyjaśnia na podstawie map tematycznych istnienie strefowości klimatyczno- -roślinno-glebowej w Afryce; (2)

3.

wyjaśnia związki między warunkami przyrodniczymi a możliwościami gospodarowania w strefie Sahelu oraz przyczyny procesu pustynnienia; (2)

4.

określa związki między walorami przyrodniczymi i kulturowymi a rozwojem turystyki na przykładzie Kenii; (0)

5.

przedstawia cechy i ocenia skutki stosowania rolnictwa żarowo-odłogowego i plantacyjnego w Afryce Zachodniej; (1)

6.

identyfikuje na podstawie tekstów źródłowych przyczyny i skutki niedożywienia ludności Afryki na przykładzie Etiopii; (0)

7.

określa rolę tradycyjnych i nowoczesnych działów gospodarki w rozwoju wybranych krajów Afryki; (1)

8.

przełamuje stereotypy w postrzeganiu Afryki. (1)

1.

ustala prawidłowości w ukształtowaniu powierzchni Ameryki Północnej i Południowej na podstawie map tematycznych; (2)

2.

wykazuje zależności między ukształtowaniem powierzchni, cyrkulacją powietrza, odległością od morza, prądami morskimi a przebiegiem północnej granicy upraw i lasów w Kanadzie; (1)

3.

identyfikuje skutki występowania tornad i cyklonów tropikalnych w Ameryce Północnej; (0)

4.

identyfikuje konflikt interesów między gospodarczym wykorzystaniem Amazonii a ekologicznymi skutkami jej wylesiania; (2)

5.

ocenia sytuację rdzennej ludności oraz wyjaśnia przyczyny zanikania kultur pierwotnych na przykładzie Ameryki Północnej lub Południowej; (1)

6.

określa cechy megalopolis w Ameryce Północnej oraz wyjaśnia przyczyny powstawania slumsów w wielkich miastach na przykładzie Ameryki Południowej; (4)

7.

na przykładzie Doliny Krzemowej wyjaśnia przyczyny rozwoju technopolii oraz jej znaczenie w rozwoju gospodarki opartej na wiedzy; (1)

8.

korzystając z danych statystycznych, określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej; (2)

9.

wyjaśnia przyczyny i ocenia zjawisko marnowania się ogromnych ilości pożywienia na przykładzie Stanów Zjednoczonych. (0)

1.

przedstawia specyfikę środowiska przyrodniczego Australii i Oceanii; (2)

2.

identyfikuje prawidłowości w rozmieszczeniu ludności i główne cechy gospodarki Australii na tle warunków przyrodniczych. (2)

1.

charakteryzuje położenie i środowisko przyrodnicze Antarktydy oraz wyjaśnia konieczność zachowania jej statusu określonego Traktatem Antarktycznym; (3)

2.

przedstawia cele badań aktualnie prowadzonych w Arktyce i Antarktyce oraz prezentuje osiągnięcia polskich badaczy obszarów okołobiegunowych; (1)

3.

opisuje warunki życia w polarnej stacji badawczej. (0)