1)

identyfikuje wyzwania dla bezpieczeństwa indywidualnego i zbiorowego, kategoryzuje je, przypisuje właściwe znaczenie w kontekście bezpieczeństwa lokalnego i całego państwa; (1)

2)

zna i wymienia zadania parlamentu, prezydenta, rady ministrów w dziedzinie obronności oraz elementy systemu obronnego państwa; (1)

3)

omawia zadania, struktury oraz podstawowe uzbrojenie i wyposażenie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; (2)

4)

rozumie istotę oraz zna elementy składowe systemu bezpieczeństwa, jego poszczególne instytucje, charakter związków między nimi; (3)

5)

zna i wymienia nazwy formacji służb mundurowych (w tym obrony terytorialnej) zapewniających bezpieczeństwo państwa oraz wyjaśnia zadania tych służb; (1)

6)

zna i określa zakres działania wybranych stowarzyszeń i organizacji, takich jak np. Liga Obrony Kraju, Polski Czerwony Krzyż, Związek Strzelecki „Strzelec”; (0)

7)

wymienia i uzasadnia geopolityczne, militarne i gospodarcze aspekty bezpieczeństwa państwa; (0)

8)

potrafi identyfikować wyzwania dla bezpieczeństwa indywidualnego i zbiorowego, kategoryzować je, przypisywać właściwe znaczenie w kontekście bezpieczeństwa lokalnego i całego państwa; (0)

9)

zna i rozumie rolę świadczeń obywateli na rzecz obronności oraz zadań i kompetencji władz państwowych i samorządowych w tym zakresie; (0)

10)

rozróżnia zagrożenia czasu pokoju i czasu wojny; (2)

11)

podaje przykłady zarządzeń, jakie mogą wydać władze w związku z kryzysem; (0)

12)

orientuje się w podstawowych zasadach zarządzania kryzysowego i rozumie jego istotę; wyjaśnia znaczenie pojęcia siatka bezpieczeństwa i infrastruktura krytyczna; (2)

13)

w oparciu o właściwą terminologię dokonuje analizy wybranych zjawisk społecznych (stany nadzwyczajne); (0)

14)

w zakresie zagrożenia terrorystycznego wyjaśnia pojęcie terroryzmu; wymienia przykłady skutków użycia środków biologicznych, chemicznych i wybuchowych oraz omawia zasady zachowania się w przypadku zdarzeń terrorystycznych (np. w razie wtargnięcia uzbrojonej osoby do szkoły, centrum handlowego); (1)

15)

wyjaśnia znaczenie cyberprzemocy i zna procedury postępowania w przypadku jej wystąpienia oraz wskazuje niewłaściwe zachowania dotyczące cyberprzemocy i wie, jaka powinna być na nie właściwa reakcja. (0)

1)

wyjaśnia podstawowe zasady międzynarodowego prawa humanitarnego oraz wymienia podstawowe dokumenty ONZ regulujące funkcjonowanie obrony cywilnej w świecie; (0)

2)

omawia podstawy prawne funkcjonowania ochrony ludności i obrony cywilnej w Rzeczypospolitej Polskiej; (0)

3)

wyjaśnia rolę i zasady funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej oraz Państwowego Ratownictwa Medycznego; (3)

4)

wymienia i charakteryzuje ochotnicze służby i podmioty ratownicze, takie jak: Ochotnicza Straż Pożarna, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe; (2)

5)

opisuje obowiązki pieszego i kierowcy w zakresie zachowania się na drodze w momencie przejazdu karetki pogotowia lub innego pojazdu z włączonymi sygnałami uprzywilejowania; (0)

6)

identyfikuje obiekty opatrzone międzynarodowymi znakami ochrony zabytków; (0)

7)

rozpoznaje zagrożenia i ich źródła; zna zasady postępowania podczas pożaru, w przypadku wypadków komunikacyjnych, w czasie zagrożenia powodzią, w przypadku katastrofy budowlanej, wycieku gazu z instalacji w budynku mieszkalnym, odnalezienia niewypału lub niewybuchu, zagrożenia lawiną, intensywnej śnieżycy; (3)

8)

przedstawia typowe zagrożenia zdrowia i życia podczas powodzi, pożaru lub innych klęsk żywiołowych; (0)

9)

wyjaśnia zasady postępowania w przypadku awarii instalacji chemicznej, środka transportu lub rozszczelnienia zbiorników z substancjami toksycznymi; (1)

10)

omawia zasady ewakuacji ludności i zwierząt z terenów zagrożonych; (2)

11)

wyjaśnia zasady zaopatrzenia ludności ewakuowanej w wodę i żywność; (0)

12)

charakteryzuje zagrożenia pożarowe w domu, w szkole i w najbliższej okolicy; wymienia rodzaje i zasady użycia podręcznego sprzętu gaśniczego oraz potrafi dobrać odpowiedni rodzaj środka gaśniczego w zależności od rodzaju pożaru (np. płonąca patelnia, komputer); (1)

13)

wyznacza strefę bezpieczeństwa w sytuacji zagrożenia; (0)

14)

uzasadnia potrzebę przeciwdziałania panice. (1)

1)

wymienia rodzaje znaków substancji toksycznych i miejsca ich eksponowania; (1)

2)

rozpoznaje znaki substancji toksycznych na pojazdach i budowlach; (1)

3)

omawia wpływ środków promieniotwórczych na ludzi, zwierzęta, żywność i wodę oraz wie, jakie materiały można wykorzystywać jako zastępcze środki ochrony dróg oddechowych i skóry; (2)

4)

wymienia sposoby zabezpieczenia żywności i wody przed skażeniami; (1)

5)

wyjaśnia zasady postępowania w przypadku awarii instalacji chemicznej, środka transportu lub rozszczelnienia zbiorników z substancjami toksycznymi; (2)

6)

wyjaśnia znaczenie pojęć: odkażanie, dezaktywacja, dezynfekcja, deratyzacja; (1)

7)

wyjaśnia, na czym polegają zabiegi specjalne i sanitarne. (1)

1)

definiuje i rozpoznaje rodzaje alarmów i sygnałów alarmowych; (0)

2)

charakteryzuje zasady zachowania się ludności po ogłoszeniu alarmu; (0)

3)

omawia zasady ewakuacji ludności i środków materiałowych; (0)

4)

wskazuje drogi ewakuacji w szkole; (0)

5)

potrafi zainstalować w telefonie komórkowym dostępny w miejscu swojego zamieszkania system ostrzegania o lokalnych zagrożeniach. (0)

a)

unikania narażania własnego zdrowia, (3)

b)

oceniania własnych możliwości, (3)

c)

rozpoznawania potencjalnych źródeł zagrożenia w kontakcie z poszkodowanym, (3)

d)

wskazywania sposobu zabezpieczenia się przed zakażeniem w kontakcie z krwią i płynami ustrojowymi, stosowania uniwersalnych środków ochrony osobistej; (2)

a)

wyjaśnia pojęcie „stan zagrożenia życia”, (1)

b)

wskazuje przyczyny i okoliczności prowadzące do szybkiego pogorszenie stanu zdrowia lub zagrożenia życia, (1)

c)

wyjaśnia rolę układu nerwowego, układu krążenia i układu oddechowego w utrzymywaniu podstawowych funkcji życiowych; (0)

a)

wymienia nazwy służb ratunkowych i podaje ich numery alarmowe, (1)

b)

wskazuje, kiedy wezwać pomoc i w jaki sposób przekazać informacje o zdarzeniu; (1)

a)

wymienia objawy utraty przytomności, (2)

b)

ocenia przytomność poszkodowanego, (2)

c)

ocenia czynność oddychania u osoby nieprzytomnej (trzema zmysłami, przez okres do 10 sekund), (2)

d)

wyjaśnia mechanizm niedrożności dróg oddechowych u osoby nieprzytomnej, (2)

e)

udrażnia drogi oddechowe rękoczynem czoło – żuchwa (2)

f)

układa osobę nieprzytomną w pozycji bocznej bezpiecznej, (2)

g)

zapewnia osobie nieprzytomnej komfort termiczny; (2)

h)

systematycznie ponawia ocenę oddychania u osoby nieprzytomnej; (1)

a)

wyjaśnia pojęcie i mechanizm zadławienia, (3)

b)

podaje przykłady zdarzeń, w których dochodzi do nagłego zatrzymania krążenia, (3)

c)

opisuje algorytm podstawowych czynności resuscytacyjnych u osoby dorosłej, (3)

d)

wymienia warunki i czynniki zapewniające resuscytację wysokiej jakości, (2)

e)

omawia uniwersalny algorytm w nagłym zatrzymaniu krążenia, (2)

f)

wykonuje na manekinie uciski klatki piersiowej i sztuczne oddychanie samodzielnie i we współpracy z drugą osobą, (2)

g)

opisuje zastosowanie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED) oraz wskazuje na jego znaczenie dla zwiększenia skuteczności akcji resuscytacyjnej; zna algorytm podstawowych czynności resystytacyjnych z użyciem AED, (1)

h)

przedstawia sytuacje, w których można prowadzić resyscytację z wyłącznym uciskaniem klatki piersiowej; (1)

a)

wyjaśnia pojęcie i mechanizm zadławienia, (1)

b)

omawia schemat postępowania w przypadku zadławienia, (1)

c)

wykonuje na manekinie rękoczyny ratunkowe w przypadku zadławienia, (1)

d)

wymienia przykłady działań zapobiegających zadławieniu u małych dzieci; (1)

a)

wymienia objawy związane z najczęstszymi obrażeniami narządu ruchu, (1)

b)

opisuje metody udzielania pierwszej pomocy w urazach kończyn, (1)

c)

wyjaśnia cel doraźnego unieruchomienia kończyny (ograniczenie ruchu, zmniejszenie bólu, ograniczenie ryzyka pogłębiania urazu, umożliwienie bezpiecznego transportu, (1)

d)

zna i stosuje zasady unieruchomienia złamań kości długich i stawów (zasada Potta), (1)

e)

wykonuje opatrunek osłaniający na ranę w obrębie kończyny oraz opatrunek uciskowy; (1)

f)

w sytuacjach symulowanych prawidłowo unieruchamia kończynę po urazie w zastanej pozycji, wykorzystuje dostępny sprzęt do nieruchmienia złamanej kończyny (0)

g)

wymienia sytuacje, w których może dojść do urazów kręgosłupa (2)

h)

opisuje przykłady powikłań wynikających z urazu kręgosłupa, (2)

i)

przedstawia metody przenoszenia poszkodowanych z urazem kręgosłupa, (2)

j)

wymienia przykłady zapobiegania urazom w sporcie, w domu, w pracy; (0)

a)

wyjaśnia pojęcie „oparzenie”, wymienia przyczyny i rodzaje oparzeń, (2)

b)

omawia zasady postępowania w przypadku oparzenia termicznego, (2)

c)

demonstruje metodę chłodzenia w przypadku oparzenia kończyny, (2)

d)

wymienia przykłady zapobiegania oparzeniom, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska domowego i małych dzieci; (2)

a)

zna najważniejsze przyczyny wstrząsu, wymienia zagrożenia z niego wynikające, (1)

b)

stosuje zasady postępowania przeciwstrząsowego (ułożenie, ochrona przed wychłodzeniem, wsparcie psychiczne poszkodowanego); (1)

a)

opisuje sytuacje, w jakich dochodzi do tonięcia, wyjaśnia zagrożenia związane z wodą, (1)

b)

wyjaśnia różnicę między podtopieniem a utonięciem, (1)

c)

odtwarza etapy pomocy w podtopieniach, podejmuje w sytuacji symulowanej czynności pierwszej pomocy po wydobyciu poszkodowanego z wody (pozycja bezpieczna, zapobieganie zachłyśnięciu i wychłodzeniu), (1)

d)

wyjaśnia, jak zapobiegać tonięciu i wypadkom w akwenach wodnych; (1)

a)

omawia zatrucie tlenkiem węgla (czadem), lekami lub środkami odurzającymi; wymienia ich objawy, (1)

b)

opisuje zasady bezpieczeństwa w pomieszczeniach skażonych tlenkiem węgla, gazami toksycznymi, (1)

c)

w sytuacji symulowanej podejmuje prawidłowe działania wobec osoby podejrzanej o zatrucie (1)

1)

zna czynniki ryzyka chorób cywilizacyjnych, takich jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej, otyłość; definiuje pojęcie zespołu metabolicznego (nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca, zaburzenia lipidowe); dokonuje pomiaru ciśnienia tętniczego; (0)

2)

potrafi ocenić korzyści kontroli czynników ryzyka miażdżycy w populacji; (0)

3)

zna pojęcie wskaźnika masy ciała (BMI) i potrafi określić do czego służy; zna tendencje związane z otyłością wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w Polsce. (0)

1)

wyjaśnia zależności między zdrowiem fizycznym, psychicznym, emocjonalnym, a społecznym; wyjaśnia wpływ stresu na zdrowie; (0)

2)

wymienia rzetelne źródła informacji o zdrowiu, chorobach, świadczeniach i usługach zdrowotnych; (0)

3)

ocenia własne zachowania związane ze zdrowiem, ustala indywidualny plan działania na rzecz własnego zdrowia; (0)

4)

zna podstawowe sygnały i objawy problemów ze zdrowiem psychicznym (stres fizyczny i emocjonalny, zaburzenia odżywiania, depresja kliniczna); (0)

5)

opisuje konstruktywne i niekonstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami, w tym negatywnymi; (0)

6)

określa, gdzie w okolicy swojego miejsca zamieszkania działają instytucje i organizacje świadczące leczenie, pomoc i wsparcie w przypadkach problemów zdrowia psychicznego, w szczególności świadczące usługi dla młodzieży; (0)

7)

dobiera i demonstruje umiejętności komunikacji interpersonalnej istotne dla zdrowia i bezpieczeństwa (odmowa, zachowania asertywne, negocjowanie). (0)

1)

wymienia zachowania, które sprzyjają zdrowiu (prozdrowotne) oraz zagrażają zdrowiu oraz wskazuje te, które szczególnie często występują wśród nastolatków; (0)

2)

odróżnia czynniki środowiskowe i społeczne (korzystne i szkodliwe), na które człowiek może mieć wpływ od takich, na które nie może; (0)

3)

omawia krótkoterminowe i długoterminowe konsekwencje zachowań sprzyjających (prozdrowotnych) i zagrażających zdrowiu; (0)

4)

wyjaśnia zagadnienia związane z właściwą i racjonalną aktywnością fizyczną; uzasadnia jej znaczenie dla zdrowia i rozwoju, w tym ochrony przed chorobami przewlekłymi; (0)

5)

analizuje tendencje związane z brakiem aktywności fizycznej wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w Polsce; (0)

6)

potrafi ocenić intensywność wysiłku fizycznego (np. na podstawie pomiaru częstości akcji serca w czasie i po wysiłku); (0)

7)

potrafi analizować wartość odżywczą produktów żywnościowych np. na podstawie informacji o ich składzie umieszczanych przez producenta na opakowaniu. (0)

1)

wyjaśnia związki między aktywnością fizyczną zwyczajami żywieniowymi i dobrostanem emocjonalnym; (0)

2)

wyjaśnia zagadnienia związane z właściwym, racjonalnym żywieniem; uzasadnia jego znaczenie dla zdrowia i rozwoju, w tym ochrony przed chorobami przewlekłymi; (0)

3)

definiuje pojęcia bulimia i anoreksja; wyjaśnia ich następstwa; (0)

4)

wyjaśnia zagadnienia związane z właściwym, racjonalnym odżywianiem; uzasadnia jego znaczenie dla zdrowia i rozwoju, w tym ochrony przed chorobami przewlekłymi. (0)

1)

analizuje objawy różnych rodzajów uzależnień behawioralnych, w tym uzależnienie od komputera, internetu, hazardu; (0)

2)

wie, jakie przekonania dotyczące spożycia alkoholu, palenia tytoniu, brania dopalaczy i narkotyków przez młodzież mogą mieć wpływ na podejmowanie wymienionych zachowań; (0)

3)

zna wiarygodne źródła informacji na temat tendencji i skutków dotyczących spożycia alkoholu, palenia tytoniu, brania dopalaczy i narkotyków przez młodzież w Polsce; wyjaśnia, w jaki sposób można unikać picia alkoholu, palenia tytoniu, brania dopalaczy i narkotyków; (0)

4)

zna zasady odpowiedniego stosowania leków (produktów leczniczych) i suplementów diety; (0)

5)

ustala, co sam może zrobić, aby tworzyć warunki środowiskowe i społeczne, które są korzystne dla zdrowia (ochrona środowiska przyrodniczego, wsparcie społeczne, komunikacja interpersonalna, współpraca osób, instytucji i organizacji na rzecz zdrowia itp.); (0)

6)

wyjaśnia wpływ substancji psychoaktywnych na sprawność kierowcy, zna przepisy prawa dotyczące używania substancji psychoaktywnych i prowadzenia pojazdów. (0)