Imię i nazwisko autora: Włodzimierz Juśkiewicz

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Platforma, tarcza i płyta tektoniczna

Grupa docelowa: I etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa

V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.

Uczeń:

9) wyjaśnia wpływ procesów geologicznych na powstanie głównych struktur tektonicznych i ukształtowanie powierzchni Ziemi na wybranych przykładach;

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje, czym jest płyta tektoniczna,

• wie, jaka jest różnica między platformą a tarczą,

• potrafi analizować wygląd płyt w minionych epokach geologicznych.

Strategie nauczania: asocjacyjna, operacyjna

Metody i techniki nauczania: metoda tekstu przewodniego, dyskusja, debata, burza mózgów.

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne: przykładowe mapy świata z granicami płyt (ksero), zasoby multimedialne zwarte w e‑materiałach, atlasy, zakreślacze

Materiały pomocnicze:

Czechowski, L., Tektonika płyt i konwekcja w płaszczu Ziemi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.

Koziar, J., Ekspansja Ziemi a tektonika płyt, Wrocławska Pracownia Geotektoniczna, Wrocław 2009.

Jan Koziar, Ekspansja Ziemi i jej dowody, Wrocław 2017.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

Nauczyciel wprowadza uczniów w temat zajęć, zadając pytania: Czy ktoś z was odwiedził/zwiedzał Skandynawię? Jak wygląda tamtejszy krajobraz? Czym różni się od krajobrazu polskich nizin?

Nauczyciel naprowadza uczniów na temat zajęć kolejnymi pytaniami: Czy na niżu polskim występują kopalnie skał? Dlaczego ich nie ma? Jak głęboko mogą znajdować się skały podłoża na niżu polskim?

Nauczyciel informuje, jakie cele będą realizowane:

1. poznanie definicji płyty tektonicznej, tarczy i platformy,

2. poznanie specyficznej budowy wspomnianych jednostek,

3. opracowanie mapy tektonicznej i jej analiza.

Następnie prowadzący pyta klasę, co rozumie pod pojęciem płyty tektonicznej, tarczy i platformy. Następuje burza mózgów. Uczniowie wymieniają dowolne hasła, które kojarzą im się z danymi terminami.

Po zakończeniu burzy mózgów nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z wybranymi e‑materiałami (z definicjami oraz z animacją) i zweryfikowanie swoich wyobrażeń z rzeczywistością. Następuje dyskusja. Uczniowie dzielą się swoimi uwagami.

Faza realizacyjna

Nauczyciel prosi uczniów o dobranie się w zespoły kilkuosobowe, takie, by powstało 6 grup. Każdy z zespołów otrzymuje podkładową mapę świata z granicami płyt tektonicznych, atlas oraz zakreślacze. Uczniowie proszeni są o przeczytanie e‑materiałów. Następnie nauczyciel przedstawia zadania do wykonania. Pierwszym zadaniem uczniów będzie sporządzenie mapy tektonicznej wybranego kontynentu (Ameryka Północna, Ameryka Południowa, Afryka, Europa, Azja, Australia – po jednym na grupę). Nauczyciel prosi uczniów o odszukanie w atlasie mapy tektonicznej i naniesienie nazw płyt tektonicznych dla wybranego kontynentu oraz zakolorowaniu ich granic. Dodatkowo uczniowie powinni nanieść na podkład granice rozbieżne i zbieżne (różnymi kolorami) dla swoich kontynentów oraz obszarów wokół nich, a także ich główne orogeny.

Drugim zadaniem uczniów jest analiza stworzonych przez siebie map. Nauczyciel prosi uczniów o przyjrzenie się mapom w grupach i analizę występowania granic płyt litosfery, opis ich charakterystyki. Uczniowie mają za zadanie podać ich odległości od siebie i od kratonów. Uczniowie po chwili dyskusji grupowej przedstawiają swoją mapę i wnioski na forum całej klasy. Osoby z innych grup komentują pomysły i spostrzeżenia innych uczniów. Nauczyciel kieruje dyskusją tak, by zwrócić uwagę na:

• umiejscowienie kratonów z dala od granic litosfery,

• przebieg granic płyt tektonicznych.

Trzecim zadaniem jest porównanie załączonej mapy z mapami uczniów. Dyskusja odbywa się na forum klasy, mapa trzęsień ziemi oraz mapy uczniów znajdują się na tablicy. Nauczyciel pyta uczniów, czy bez dokładnej analizy widzą zależności pomiędzy mapami. W przypadku pozytywnej odpowiedzi następuje ogólnoklasowa dyskusja, w przypadku negatywnej - nauczyciel naprowadza uczniów, wspominając definicję kratonu, podkreślając minimalną aktywność sejsmiczną na jego obszarze. Uczniowie powinni zobaczyć, że strefy sejsmiczne związane są z orogenami i granicami płyt, zaś tarcze i płyty są od nich oddalone.

Faza podsumowująca

Nauczyciel zdaje uczniom następujące pytania:

1. Czego dowiedzieliście się z dzisiejszej lekcji?

2. Co było dla was najciekawsze?

3. O czym chcielibyście dowiedzieć się więcej?

Następuje krótka dyskusja podsumowująca treści poruszone podczas lekcji. W razie potrzeby prowadzący wyjaśnia kwestie sporne i problematyczne oraz odpowiada na dodatkowe pytania uczniów. Uczniowie przystępują do indywidualnego rozwiązywania ćwiczeń na końcu e‑zasobu. Zadania, których licealiści nie zdążą rozwiązać w klasie, można zadać jako pracę domową.

Praca domowa

Wykonaj ćwiczenie 8, które jest zawarte w e‑materiale.

Wskaż na podstawie mapy geologicznej jednostkę tektoniczną, którą zamieszkujesz.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

Animacja może zostać użyta jako element pracy na lekcji lub uzupełnienie pracy domowej.