Autor: Jarosław Dyrda

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Ideologie totalitarne

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.

Uczeń:

8) przedstawia założenia faszyzmu, nazizmu i komunizmu oraz dokonuje ich krytyki z punktu widzenia praw człowieka i demokracji;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje założenia faszyzmu, nazizmu i komunizmu;

• dostrzega zagrożenie ze strony ideologii totalitarnych dla praw człowieka i demokracji;

• krytykuje ideologie totalitarne za łamanie praw człowieka i zbrodnie przeciwko ludzkości.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• praca z mapą.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Krótkie wprowadzenie o ideologiach totalitarnych w XX wieku.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie definiują i analizują pojęcia: ideologia, doktryna, program polityczny. 

2. Praca w grupach. Zespoły na podstawie e‑materiału i innych dostępnych źródeł gromadzą informacje na temat:

• grupa 1 – geneza totalitaryzmu, przyczyny jego powstania i twórcy pojęcia;

• grupa 2 – faszyzm włoski – geneza, rozwój i konsekwencje powstania ideologii (zwrócenie uwagi na antydemokratyczny i agresywny charakter ideologii);

• grupa 3 – nazizm w III Rzeszy: podstawowe elementy ideologii: rasizm, antysemityzm, antyslawizm, odrzucenie demokracji, rządy jednostki, imperializm, wrogość wobec komunizmu.

3. Po wyznaczonym czasie grupy omawiają rezultaty swojej pracy na forum klasy.

4. Praca z mapą w grupach. Zespoły analizują mapy oraz schematy i dołączone informacje:

• grupa 1 – zbrodnie nazistowskie, ich rozmiar i liczba ofiar, obozy zagłady i obozy koncentracyjne;

• grupa 2 – komunizm i terror komunistyczny, rozmiar zbrodni;

• grupa 3 – zbrodnia katyńska, liczba ofiar.

5. Następuje omówienie rezultatów pracy. Dyskusja.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie zapoznają się z filmem i wykonują polecenia do niego dołączone. Dyskutują na temat problemów w nim poruszonych.

2. Rozwiązywanie ćwiczeń interaktywnych 1–5.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia z bloku ćwiczeń interaktywnych.

Materiały źródłowe:

Jacek Solarz, Marian Zgórniak, Józef Łaptos, Wielka historia świata. Wielkie wojny XX wieku, Warszawa 2006.

Stéphane Courtois, Nicolas Werth i in., Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, Warszawa 1999.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykorzystać film jako materiał do stworzenia własnej prezentacji na temat systemów totalitarnych.