Autor: Krzysztof Kowaluk

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Klientelizm w sprawowaniu władzy

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VIII. Modele sprawowania władzy.

Uczeń:

21) wykazuje znaczenie klientelizmu w sprawowaniu władzy na podstawie literatury (np. rozdziału VIII i XIII pracy Nierówna przyjaźń. Układy klientalne w perspektywie historycznej Antoniego Mączaka lub rozdziału IV pracy Demokracja Charlesa Tilly’ego i artykułu Klany, kliki i zawłaszczone państwa Janine R. Wedel).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie klientelizmu;

• wykazuje znaczenie klientelizmu w sprawowaniu władzy;

• analizuje związek klientelizmu i korupcji.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Chętne/wybrane osoby przygotowują prezentację dotyczącą działalności Transparency International oraz prowadzonego przez tę organizację rankingu krajów według poziomu postrzeganej korupcji.

Faza wstępna

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Czym system feudalny różnił się od systemu demokratycznego?”. Dąży do tego, aby zostało wymienionych kilka kluczowych różnic, w tym te, które mają związek ze zjawiskiem klientelizmu.

2. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

Faza realizacyjna

1. Przedstawienie uczniowskiej prezentacji. Po jej zakończeniu reszta zespołu klasowego może zadawać prelegentom pytania.

2. Dyskusja na temat związku poziomu korupcji z charakterem kraju jej występowania oraz historią. Przykładowe pytania, jakie może zadać:

• Dlaczego najmniej skorumpowane są kraje skandynawskie?

• Dlaczego poziom korupcji jest największy w krajach rozwijających się?

• Jakie różnice – w kontekście poziomu korupcji – występują w Europie?

Chętne/wybrane osoby podsumowują dyskusję.

3. Nauczyciel zwraca uwagę na relacje między korupcją a klientelizmem. Odbywa się dyskusja w formie burzy mózgów na temat: „Czy można skutecznie walczyć z korupcją, która postrzegana jest jako sposób życia w niektórych społeczeństwach?”. Po fazie twórczej następuje weryfikacja pomysłów i zapisanie ich w formie mapy myśli.

4. Praca z filmem. Po emisji materiału dot. populizmu i jego powiązań z klientelizmem uczniowie wyjaśniają, dlaczego stosunki klientelistyczne są czynnikiem sprzyjającym populizmowi. Podają też przykłady, w jaki sposób można walczyć z klientelizmem.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel podsumowuje wcześniejsze dyskusje. Zwraca uwagę na dynamikę przemian ekonomicznych i społecznych. Podkreśla zmiany stosunku społeczeństw do rozmaitych praktyk klientelistycznych w toku dziejów.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenia 1–4.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćwiczenia 5–8.

Materiały pomocnicze:

Krzysztof Nowakowski, Klientelizm jako forma korupcji, „Rocznik Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2007, t. 1.

Jacek Tarkowski, Patroni i klienci, Warszawa 1992.

Transparency International, Corruption Perception Index 2019, 2020, transparency.org.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film może zostać wykorzystany przez uczniów indywidualnie lub podczas zajęć w charakterze podsumowania.