Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch

Temat: Czytanie Boccaccia, podziw dla Goethego, rozmowy o Kafce. O odmianie nazwisk

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne. Uczeń:

• porównuje typy nazwisk ze względu na poziom trudności w ich odmianie (na podstawie sekcji „Przeczytaj” oraz „Film”);

• odróżnia paradygmaty odmian nazwisk polskich i obcojęzycznych;

• dokonuje poprawnej odmiany nazwisk polskich i obcojęzycznych zakończonych spółgłoską lub samogłoską;

• redaguje tekst, dobierając poprawne formy deklinacyjne nazwisk polskich i obcojęzycznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• film;

• mnemotechnika.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel proponuje, aby uczniowie zapoznali się z dostępnymi w ich domach dokumentami: pismami urzędowymi, kartkami pocztowymi i przeanalizowali zapis imion i nazwisk. Zadaniem uczniów jest przeprowadzenie rozmowy z członkami rodziny na temat stosowanych przez nich zasad odmiany własnego nazwiska oraz znanych im odstępstw od reguły kolejności wpisywania imienia i nazwiska.

Faza wprowadzająca:

1. Uczniowie zapoznają się z wypowiedzią prof. Jana Miodka na temat odmiany polskich nazwisk.

2. Nauczyciel prosi, aby uczniowie podzielili się swoimi spostrzeżeniami na temat własnych nazwisk i opowiedzieli o tym, jak zwracają się do nich i ich rodziców autorzy pism urzędowych, nadawcy listów, kartek pocztowych, sąsiedzi itp. Na podstawie filmu z udziałem profesora Miodka zastanawiają się, czy te formy są poprawne.

3. Nauczyciel podaje cel i temat zajęć.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie pracują w trzech grupach eksperckich:

   Grupa I. Odmiana nazwisk w języku polskim.
   Grupa II. Odmiana nazwisk obcojęzycznych zakończonych spółgłoską.
   Grupa III. Odmiana nazwisk obcojęzycznych zakończonych samogłoską.

   Zadaniem ekspertów jest:
   a) opracowanie dla pozostałych uczniów wykładu/rymowanki/pomysłowej mnemotechniki lub innej formy utrwalającej zasady obowiązujące w odmianie nazwisk z przydzielonego grupie zakresu,
   b) przypomnienie na podstawie materiału z sekcji „Przeczytaj” paradygmatów fleksyjnych obowiązujących w odmianie przydzielonej grupy nazwisk,
   c) wykonanie ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się” utrwalających zasady odmiany nazwisk (Grupa I ćwiczenie 8., Grupa II ćwiczenie 6., Grupa III ćwiczenie 2.),
   d) ustalenie w zespole poprawnych rozwiązań.

2. Uczniowie trzech grup wykonują ćwiczenia, przydzielone wcześniej grupom eksperckim, utrwalają zasady odmiany i doskonalą umiejętności poprawnego odmieniania nazwisk, wykorzystują wiedzę zdobytą w czasie wystąpień koleżanek i kolegów z pozostałych grup.

3. Uczniowie przemieszczają się między zespołami i konfrontują swoje rozwiązania, wypowiadają się na temat tych miejsc w ćwiczeniach, które sprawiały im trudności, analizują ich przyczyny.

Faza podsumowująca:

1. Korzystając z przykładów podanych w ćwiczeniach sekcji „Sprawdź się”, uczniowie indywidualnie redagują swoją propozycję tematu lekcji.

2. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenie 10. z sekcji „Sprawdź się” i głośno odczytują swoje realizacje.

3. Nauczyciel ocenia kreatywność uczniowskich pomysłów.

Praca domowa:

1. Wybierz imiona i nazwiska swoich trzech ulubionych zagranicznych artystów lub artystek. Napisz krótki tekst (5–7 zdań), w którym uzasadnisz, za co ich cenisz. Każdego nazwiska użyj w dwóch przypadkach gramatycznych.

Materiały pomocnicze:

• Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. K. Kłosińska, Warszawa 2014.

• Daniela Podlawska, Magdalena Świątek‑Brzezińska, Słownik nazw osobowych i miejscowych, Warszawa – Bielsko‑Biała 2008.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorszytać e‑materiał (w tym multimedium „Film”) do przygotowania akcji pisania listów (np. Maraton Pisania Listów)