Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: Historia

Temat: Literatura oświeceniowa. Edukacja i nauka

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XXVIII. Kultura doby oświecenia w Rzeczypospolitej

Uczeń:

1. rozpoznaje dokonania przedstawicieli polskiego oświecenia w dziedzinie kultury;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje, jak miała przebiegać edukacja chłopców i dziewczynek z zamożnych i tych gorzej sytuowanych domów w XVIII w.;

• sprawdza, kto czytał książki w XVIII w.;

• udowadnia, że teksty literackie mogły nie tylko bawić i wzruszać, ale również uczyć i agitować;

• wskazuje, czy oświecenie w Polsce i Europie miało więcej podobieństw, czy raczej różnic.

Strategie nauczania:

• lekcja odwrócona,

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów,

• prezentacja,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych,

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca w parach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• telefony z dostępem do internetu,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• flipcharty, markery.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Tydzień przed lekcją nauczyciel tworzy pięć grup trzy-, czteroosobowych (w zależności od liczebności klasy może być więcej), które wybierają spośród siebie lidera.

• Grupa 1 opracowuje zagadnienie: Początki oświecenia w Polsce – „oświecenie katolickie”.

• Grupa 2 przygotowuje zagadnienie: Mecenat króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

• Grupa 3 przedstawi dwa problemy: Kto pisał i czytał książki oraz edukacja chłopców i dziewczynek.

• Grupa 4 opracowuje zagadnienie: Siła słowa pisanego i uczucia w nich zawarte.

• Grupa 5 przygotowuje zagadnienie: Ludzie nauki i ich osiągnięcia.

Uczniowie mogą wykorzystać w tym celu zasoby e‑podręcznika oraz inne źródła informacji. Sposób prezentacji jest dowolny: multimedialny, w formie plakatu, mapy mentalnej itp.

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cele lekcji.

2. Prowadzący prosi, aby uczniowie, którzy nie biorą udziału w prezentacji, w parach lub indywidualnie zapisywali na kartkach pytania na podstawie wiadomości prezentowanych przez kolegów i wrzucali je do przygotowanego pudełka.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi poszczególne grupy, aby przygotowały się do prezentacji. Uczniowie przedstawiają przygotowane przez siebie tematy. Nauczyciel daje z każdej z grup 5 minut na prezentację.
Po wszystkich prezentacjach nauczyciel prosi, aby osoby, które nie brały w nich udziału, wrzuciły kartki z pytaniami do pudełka.

2. Prowadzący poleca uczniom, aby dobrali się w pary i zapoznali z poleceniami w medium bazowym, a następnie wspólnie odsłuchują treść audiobooka – fragment utworu Ignacego Krasickiego Pan Podstoli. Po wysłuchaniu i wykonaniu poleceń uczniowie wspólnie omawiają zaznaczone i zapisane odpowiedzi.

3. Następnie nauczyciel zadaje pytanie do dyskusji:

• Czy oświecenie w Polsce i Europie miało więcej podobieństw, czy raczej różnic?

Na podstawie zdobytej wiedzy uczniowie przedstawiają swoje odpowiedzi i je argumentują.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie w parach wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia, a następnie podają poprawne odpowiedzi.

2. Na zakończenie nauczyciel losuje kilka kartek z pytaniami, które uczniowie zapisali w czasie prezentacji. Wskazane osoby udzielają odpowiedzi.

3. Nauczyciel ocenia pracę osób, które przygotowały prezentację.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia wskazane przez nauczyciela.

2. Zwolennicy oświecenia hołdowali racjonalizmowi, empiryzmowi i antydogmatyzmowi. Racjonalizm stawiał w centrum rozum, empiryzm – doświadczenie i obserwację, a antydogmatyzm skłaniał do krytycznego spojrzenia na dotychczasowy stan wiedzy o człowieku i świecie. Udowodnij na konkretnych przykładach, że oświeceniowe idee przeniknęły do Rzeczpospolitej.

Materiały pomocnicze:

A.K. Czartoryski, Drugi list Imć Pana Doświadczyńskiego do przyjaciela swego względem edukacji córek, Warszawa 1781.

A. Jobert, Komisja Edukacji Narodowej w Polsce 1773‑1794. Jej dzieło wychowania obywatelskiego, Wrocław 1979.

I. Krasicki, Pan Podstoli, Kraków 1860.

J. Snopek, Oświecenie: szkic do portretu epoki, Warszawa 1999.

J. U. Niemcewicz (1757–1841), Powrót posła. Komedia w 3 aktach, wolnelektury.pl.

Katechizm moralny dla uczniów Korpusu Kadetów, w: Prawidła moralne dla Szkoły Rycerskiey: zbiór pism tyczących się moralney edukacyi wychowania Szkoły Rycerskiey przez Adama Czartoryskiego w roku 1774 ułożone, Warszawa 1824.

M. Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2011.

Przepisy od Komisji Edukacji Narodowej Pensjomistrzom i Mistrzyniom dane, w: Pierwiastkowe przepisy pedagogiczne Komisji Edukacji Narodowej z lat 1773–1776, oprac. Z. Kukulski, Lublin 1923.

Przepis do szkół parafialnych, w: Pierwiastkowe przepisy pedagogiczne Komisji Edukacji Narodowej z lat 1773–1776, oprac. Z. Kukulski, Lublin 1923.

Z. Libera, Oświecenie, Warszawa 1991.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać tekst audiobooka jako wprowadzenie do lekcji.