Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Tabu językowe

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
10) charakteryzuje zmiany w komunikacji językowej związane z rozwojem jej form (np. komunikacji internetowej).
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) rozumie, co to jest tabu językowe; rozpoznaje jego obecność w wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • notuje przykłady wyrazów, które współcześnie mają status tabu;

  • podaje własne przykłady eufemizmów językowych, z którymi styka się na co dzień;

  • zamienia wyrazy objęte tabu językowym na eufemistyczne odpowiedniki;

  • wyjaśnia, na czym polega przekonanie o magicznej mocy języka.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • rozmowa kierowana;

  • mapa myśli;

  • plakat.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • zestaw wyrazów.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Tabu językowe”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z wykładem dr hab. Katarzyny Kłosińskiej na temat tabu językowego. Poleca także wykonanie zadania 1 towarzyszącego filmowi.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta, czym jest i skąd w języku wzięło się tabu językowe. Prosi również uczniów o podanie przykładów wyrażeń, które stosujemy zamiast słów mogących być nieakceptowalnymi w komunikacji.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu e‑materiału. Indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”. Po lekturze uczniowie odpowiadają na poniższe pytania.
    - Co oznacza wyraz tabu?
    - Do czego odnosi się pojęcie tabu językowego?
    - Czym są eufemizmy?
    - Jakie są cztery powody tabuizacji wyrażeń i zastępowania ich eufemizmami?

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej polecenie 2 z sekcji „Prezentacja TED” i prosi uczniów, by wykonali je w parach. Uczestnicy zajęć słuchają wykładu dr hab. Katarzyny Kłosińskiej na temat tabu językowego. Podają własne przykłady eufemizmów językowych, z którymi stykają się na co dzień. Na zakończenie pracy z tą sekcją następuje wspólne omówienie obu poleceń ze wskazaniem mocnych i słabych stron propozycji odpowiedzi.

  3. Nauczyciel dzieli klasę na 4‑osobowe grupy. Każdy zespół otrzymuje zestaw słów. Zadaniem grup jest przygotowanie plakatów, na które podane wyrazy zostaną zastąpione eufemizmami. Wszystkie prace zostają wywieszone w widocznym miejscu w klasie, aby uczniowie utrwalili sobie podane propozycje.
    Przykłady zestawów wyrazów do wykorzystania w pracy zespołów:
    A: starość, kraść, umierać, ubikacja;
    B: nienormalny, plotkować, wymiotować, gruby;
    C: brzydki, bredzić, ciąża, głupi;
    D: skąpy, ślepy, cmentarz, pijaństwo.

  4. Uczniowie, w parach, wykonują wybrane przez nauczyciela ćwiczenia. Warto wykonać wszystkie zadania z sekcji „Sprawdź się”, jeśli starczy czasu. Nauczyciel weryfikuje poprawność wykonania zadań.

Faza podsumowująca:

  1. Na zakończenie lekcji nauczyciel prosi uczniów o stworzenie mapy myśli jako podsumowanie omawianych zagadnień. Wybrani lub chętni uczniowie wypisują swoje propozycje na tablicy. W ramach podsumowania wszyscy uczestnicy lekcji biorą udział w omówieniu zgromadzonych zapisów.

Praca domowa:

  1. Stwórz prezentację interaktywną, w której zaprezentujesz zjawisko tabu językowego. Swoją pracę uatrakcyjnij materiałem ilustracyjnym.

Materiały pomocniczne

  • Widłak S., Zjawisko tabu językowego, „Lud” 1968, nr 52.

  • Tabu językowe i eufemizacja w dialektach słowiańskich, red. Feliks Czyżewski, Anna Tyrpa, 2008, UMCS.

  • Maria Szwecow‑Szewczyk, Tabu i eufemizmy językowe dawniej i dziś, „Poradnik Językowy” 6/1974.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja TED” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się