Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: Historia

Temat: Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego i pierwsze reformy. Sprawa dysydentów i prawa kardynalne

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja).

Uczeń:

2) charakteryzuje politykę Rosji, Prus i Austrii wobec Rzeczypospolitej, wskazując przejawy osłabienia suwerenności państwa polskiego;

3) przedstawia reformy z pierwszych lat panowania Stanisława Augusta.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, dlaczego wyścig po władzę w 1764 r. wygrał właśnie Stanisław August Poniatowski;

• tłumaczy, dlaczego czasem walka o „słuszną” sprawę to tylko pretekst do osiągnięcia ukrytych celów;

• odkrywa, ile różnych znaczeń może mieć jeden obraz.

Strategie nauczania:

• lekcja odwrócona,

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• mapa mentalna,

• dyskusja,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych,

• kostka mentalna.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca w parach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• flipcharty, markery.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Tydzień przed lekcją nauczyciel tworzy cztery grupy dwu-, trzyosobowe, które wybierają spośród siebie lidera. Każdej z nich w drodze losowania zostaje przydzielony kandydat do korony polskiej – uczniowie przygotowują prezentację przedstawiającą danego kandydata. Pozostali uczniowie również zapoznają się z zasobami e‑materiału, aby czynnie i sprawnie pracować na lekcji.

Grupa 1 – Fryderyk Krystian Wettyn

Grupa 2 – Franciszek Ksawery Wettyn

Grupa 3 – Karol Krystian Wettyn

Grupa 4 – Jan Klemens Branicki

Grupa 5 – Adam Kazimierz Czartoryski

Grupa 6 – Stanisław Antoni Poniatowski

Uczniowie mogą wykorzystać do przygotowania prezentacji zasoby e‑podręcznika, multimedium oraz inne źródła informacji. Sposób prezentacji jest dowolny: w formie plakatu, dramy, autoprezentacji itp.

Z klasy zostaje wybrana uczennica, która wciela się w rolę carycy Katarzyny II i również przygotowuje materiały w formie prezentacji do lekcji.

Faza wstępna

1. Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli sobie, co wiedzą na temat elekcji na króla w Polsce. Uczniowie wypowiadają się, przytaczając daty, nazwiska, pojęcia.

2. Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

3. Nauczyciel poleca, aby uczniowie, którzy nie biorą udziału w prezentacji, w parach lub indywidualnie wypisali na kartkach mocne i słabe strony kandydatów, a następnie odpowiedzieli na pytania: Jakie są mocne i słabe strony prezentowanych kandydatów do korony polskiej? Jaki plan względem Polski miała caryca Katarzyna II?

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel poleca poszczególnym grupom, aby przygotowały się do prezentacji. Wyznacza czas dla każdej z grup na prezentację: 2 minuty.

2. Uczniowie przedstawiają przydzielone postacie.

3. Po wszystkich prezentacjach nauczyciel poleca, aby osoby, które nie brały w nich udziału, wypisały na tablicy (na której narysowana jest mapa mentalna) swoje spostrzeżenia. Uczniowie uzasadniają i uzupełniają swoje wypowiedzi, w razie konieczności nauczyciel koryguje odpowiedzi uczniów – dyskusja.

4. Nauczyciel poleca uczniom, aby odpowiedzieli na pytanie: Dlaczego wyścig po władzę w 1764 r. wygrał właśnie Stanisław August Poniatowski? Na podstawie wszystkich zebranych wiadomości uczniowie odpowiadają na pytanie.

5. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każda wyznacza swojego lidera, który wybiera arkusz z poleceniem do opracowania.

Grupa 1 – Wypisz reformy społeczno‑gospodarcze, jakie udało się wprowadzić przed elekcją Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Grupa 2 – Wymień problemy, jakie stanęły na drodze nowemu władcy.

Grupa 3 – Określ, jakich praw domagali się dysydenci od króla.

Grupa 4 – Podaj prawa kardynalne sejmu delegacyjnego.

6. Uczniowie po wyznaczonym czasie wieszają arkusze w widocznym miejscu, a liderzy odczytują odpowiedzi.

7. Nauczyciel poleca uczniom wykonanie ćwiczeń 5 i 8, następnie wspólnie z uczniami omawia odpowiedzi.

Faza podsumowująca

1. Jako podsumowanie nauczyciel poleca uczniom aby odpowiedzieli na pytanie: Jak wyjaśnicie tezę, że walka o „słuszną” sprawę to tylko pretekst do osiągnięcia ukrytych celów?

2. Następnie nauczyciel dokonuje oceny pracy grup, które przygotowały prezentację.  Poleca, aby uczniowie dokonali samooceny dotyczącej współpracy w zespole oraz wykonanego zadania.

3. Na zakończenie lekcji nauczyciel rzuca kostkę do jednego z uczniów i prosi o jej złapanie oraz udzielenie odpowiedzi na widoczne na niej pytanie.

Pytania na ściankach kostki: Czego jeszcze chcesz się dowiedzieć na ten temat? Jak twoim zdaniem najlepiej nauczyć kogoś tego tematu? Co z tego tematu jest dla ciebie ważne? Co z tego tematu zaskoczyło cię na lekcji? Co z tego tematu powinniśmy zapamiętać? Znak zapytania.

Jeśli wypadnie znak zapytania, uczeń sam wybiera pytanie, które chciałby zadać. Następnie rzuca kostkę do kolejnej osoby.

Praca domowa:

Przedstaw metody wywierania wpływu na wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej stosowane przez Rosję oraz oceń, czy przyjmowanie pensji i podarków od ambasadora rosyjskiego przez szlachtę można uznać za praktykę moralnie naganną. (ćwiczenie 6)

Wyjaśnij, dlaczego uchwalenie praw kardynalnych na sejmie delegacyjnym w 1768 r. można uznać za sukces rosyjskiego ambasadora Mikołaja Repnina. (ćwiczenie 7)

Materiały pomocnicze:

K. Zienkowska, Stanisław August Poniatowski, Wrocław 2004, s. 154–156

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, z. 43, Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego, oprac. Władysław Konopczyński, Kraków 1924

Prawa kardynalne z 24 (13) lutego 1768 r., w: Wiek XVI‑XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. Melania Sobańska‑Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Warszawa 1997, s. 403–406

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium

Nauczyciel może wykorzystać schemat jako wprowadzenie do lekcji. Uczniowie mogą na podstawie zasobów multimedium przygotować pracę metodą projektu – łącząc kilka tematów związanych z rządami króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.