Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Wyjaśnij mechanizm powstawania gór wulkanicznych w różnych rejonach kuli ziemskiej.

R1dUkNE7XJe3t
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Wymień inne nazwy gór wulkanicznych powstałych w różny sposób (w strefie spreadingu, w strefie subdukcji, w rejonie pióropuszy gorąca). Możesz skorzystać z mapy przedstawiającej geologię i tektonikę w atlasie geograficznym.

R1T4QpGNn5UCX
(Uzupełnij).
R1t6Houjqr1ka1
Na mapie świata zaznaczono obszary częstych trzęsień ziemi (sejsmiczne), obszary sporadycznych trzęsień ziemi (pensejsmiczne), obszary wolne od trzęsień ziemi, czynne wulkany lądowe oraz niektóre czynne wulkany podwodne. Opisano: 1. Strefę subdukcji (zaznaczono zachodnie wybrzeże Ameryki Południowej), 2. Strefę spreadingu w obrębie oceanu (zaznaczono obszar wzdłuż Atlantyku) , 3. Strefę spreadingu w obrębie kontynentu (zaznaczono wschodnią część Afryki), 4. Pióropusze gorąca (zaznaczono Hawaje). Na mapie wyróżniono dwie główne strefy sejsmiczne Ziemi: okołopacyficzną, która obejmuje pacyficzne wybrzeża obu Ameryk, archipelag Aleutów i Wysp Kurylskich, Japonię, Tajwan, Filipiny, Mariany, Nową Gwineę, archipelag Nowych Hebrydów, wyspy Fidżi, Samoa, Tonga, Kermadec i Nową Zelandię. Jest to pas utworzony głównie przez strefy subdukcji pod rowami oceanicznymi. Drugą strefą jest strefa alpejsko-himalajska, która ciągnie się od Wysp Azorskich poprzez Alpy, Półwysep Apeniński, Bałkany, Anatolię, Wyżynę Irańską, góry Hindukuszu, Himalaje i Tybet po Wyspy Sundajskie. Jest to pas utworzony głównie przez strefy subdukcji pod młodymi górami. Strefami sejsmicznymi są także grzbiety śródoceaniczne (chodzi o te grzbiety śródoceaniczne, w których obserwuje się spreading) i ryfty kontynentalne (takie, jak Wielkie Rowy Afrykańskie czy ryft Bajkału). Obszary nieaktywne sejsmicznie to między innymi Grenlandia, północno-wschodnia część Ameryki Północnej (Kanady), wschodnia cześć Ameryki Południowej, zachodnia i południowa część Afryki, Skandynawia i zachodnia część Rosji, Indie, północno-zachodnie obszary Australii, Antarktyda.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
RJOUPkIv2pT3z
Na krótkiej animacji przedstawiono podsuwanie się płyty oceanicznej pod płytę kontynentalną w miejscu, gdzie prądy konwekcyjne opadają w głąb Ziemi. Następuje fałdowanie i wypiętrzanie osadów zgromadzonych na styku płyt tektonicznych. Tworzą się ogniska magmowe i stożki wulkaniczne.
Proces powstawania wulkanu Chimborazo w Ekwadorze (Andy) znajdujący się w strefie subdukcji
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
RbFDVyTYUOgXm
Animacja przedstawia powstawanie szczeliny (ryftu), która wypełnia się lawą, podczas oddalania się od siebie płyt oceanicznych. W miarę oddalania się od płyt wypływające z ryftu potoki lawy tworzą grzbiet oceaniczny. W osiowej części ryftu występują skały najmłodsze. Fragmentem grzbietu oceanicznego wystającego ponad powierzchnię wody jest na przykład Islandia. W obrębie Islandii powstało kilkadziesiąt systemów wulkanicznych.
Powstawanie wulkanu Hekla na Islandii znajdującego się w strefie spreadingu w obrębie oceanu
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
RlSsvtIGB4zeQ
Animacja przedstawia, jak podczas oddalania się od siebie płyt kontynentalnych powstaje szczelina, tak zwany ryft, który wypełnia się lawą. Taka sytuacja ma miejsce we wschodniej części Afryki. Ukształtował się tu system ryftów kontynentalnych biegnących od rowu Morza Martwego, przez Morze Czerwone, Wyżynę Abisyńską i Wyżynę Wschodnioafrykańską. Powstały tam wulkany, z których wypływa zarówno lawa kwaśna, jak i zasadowa.
Proces powstania Kibo w masywie Kilimandżaro znajdującego się strefie spreadingu w obrębie kontynentu
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
RCYWGxESey2A3
Animacja przedstawia, jak magma z wnętrza Ziemi przedostaje się do skorupy ziemskiej, tworząc górę wulkaniczną. Płyty litosfery przesuwają się, jednakże ognisko plamy gorąca pozostaje na miejscu. Stożek wulkaniczny przesuwa się wraz z ruchem płyty oceanicznej, a na jego miejscu powstaje nowy. Ruch płyt litosfery postępuje. W ten sposób powstają kolejne góry wulkaniczne.
Geneza Hawajów, Azorów i Galapagos
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.