Prezentacja multimedialna
Na podstawie wiersza Poeci do publiczności zanotuj, jakie wady społeczeństwa polskiego z czasów popowstaniowych krytykuje Asnyk.
Wiersz Poeci do publiczności był apelem Adama Asnyka do współczesnych czytelników poezji, których oczekiwania stawały często w sprzeczności z zamierzeniami i ideałami twórców.
Z upadkiem zrywu niepodległościowego wiązało się również powszechne zwątpienie w ideały romantyczne. Poeci, wcześniej uznawani za przewodników społeczeństwa, a także za inspiratorów buntu przeciw zaborcom, utracili swój status. Czytelnicy zaczęli oczekiwać od liryki przede wszystkim rozrywki. Wiersz Asnyka jest wyrazem świadomości poety, że realia, w których funkcjonuje sztuka słowa, radykalnie się zmieniły.
Poeci do publicznościPo zgasłych wieszczach w ręce słabe, drżące,
Wzięliśmy lutnie, w których pieśń czarowna
Spoczywa w tonów ubrana tysiące,
Boleścią całych pokoleń wymowna.
Smutno nam słyszeć te echa mdlejące,
Smutno nam wiedzieć, że ta moc cudowna,
Potrząsająca niegdyś ludzi tłumem
Niezrozumiałym stała się dziś szumem.Źródło: Adam Asnyk, Poeci do publiczności, [w:] tegoż, Poezje zebrane, Toruń 1995, s. 30–38.
Niezrozumienie i brak zainteresowania poezją autor tłumaczy charakterem epoki, w której tworzy:
Poeci do publicznościJesteśmy dziećmi wieku bez miłości,
Wieku bez marzeń, złudzeń i zachwytu,
Obojętnego na widok piękności,
A więdnącego z nudy i przesytu,
Wieku, co wczesnej doczekał starości,
Sam podkopawszy prawa swego bytu,
Wieku, co siły strwonił i nadużył,
Nic nie postawił, chociaż wszystko zburzył.Źródło: Adam Asnyk, Poeci do publiczności, [w:] tegoż, Poezje zebrane, Toruń 1995, s. 30–38.
Poeta zauważa, że każda z wcześniejszych epok miała jakąś wielką ideę, która znajdowała wyraz w sztuce. Niestety, nie widzi podobnej w II połowie XIX wieku. Wspomina wielkich pisarzy: Dantego, Szekspira, Goethego i zazdrości im życia w bardziej poetycznych czasach. Pyta:
Poeci do publicznościLecz dziś gdzie znaleźć jaki sztandar wielki,
Który by porwał małoduszne zgraje?Źródło: Adam Asnyk, Poeci do publiczności, [w:] tegoż, Poezje zebrane, Toruń 1995, s. 30–38.
Jedynym wyjściem dla poety wydaje się więc przyklaskiwanie niskim gustom czytelników:
Poeci do publicznościPotrzeba śmiać się więc na równi z wami
I razem z wami nad przepaścią pląsać;
Potrzeba kryć się ze swojemi łzami,
I z własnych uczuć głośno się natrząsać,
Karmić się co dzień skandalem, plotkami,
Różować twarze i przechodniów kąsać,
Wszystko szlachetne zdeptać, sponiewierać;
Potrzeba śmiać się... śmiać się i — umierać...Źródło: Adam Asnyk, Poeci do publiczności, [w:] tegoż, Poezje zebrane, Toruń 1995, s. 30–38.
Słowa Asnyka są nie tylko świadectwem rezygnacji, lecz także ironicznego dystansu do opisywanej sytuacji. Autor pozornie godzi się na warunki podyktowane przez czytelników, przyznaje, że ich krytyka jest słuszna. Na koniec jednak dodaje:
Poeci do publicznościLecz tę rozważcie smutną okoliczność:
Tacy poeci, jaka jest publiczność!Źródło: Adam Asnyk, Poeci do publiczności, [w:] tegoż, Poezje zebrane, Toruń 1995, s. 30–38.
*Muzyka wykorzystana w prezentacji: Michele Nobler, Joking Together, licencja: Artlist.io
Poeci do publicznościZ pokorą nasze pochylamy głowy
Przed twoim sądem, o publiko gniewna!
Bo chociaż wyrok bezwzględnie surowy,
Jednak jest słusznym w gruncie, to rzecz pewna;
I przyznać musim, że nasz chór harfowy
I nasza nuta szpitalno‑cerkiewna
Z całym przyborem schorzałej fantazji
Jest dziś najgorszym rodzajem inwazji.Po zgasłych wieszczach w ręce słabe, drżące,
Wzięliśmy lutnie, w których pieśń czarowna
Spoczywa w tonów ubrana tysiące,
Boleścią całych pokoleń wymowna.
Smutno nam słyszeć te echa mdlejące,
Smutno nam wiedzieć, że ta moc cudowna,
Potrząsająca niegdyś ludzi tłumem
Niezrozumiałym stała się dziś szumem.Straszno nam strun tych dotykać natchnionych,
Co się prężyły jako serca żywe,
Co miały siłę rozbudzać uśpionych
I smagać biczem umysły leniwe;
Straszno nam stanąć wobec tych zniknionych,
Rozrzucających piękności prawdziwe,
I pieśń podnosić wśród gawiedzi syków,
Pieśń przygnębionych wstydem niewolników.[...]
Jesteśmy dziećmi wieku bez miłości,
Wieku bez marzeń, złudzeń i zachwytu,
Obojętnego na widok piękności,
A więdnącego z nudy i przesytu,
Wieku, co wczesnej doczekał starości,
Sam podkopawszy prawa swego bytu,
Wieku, co siły strwonił i nadużył,
Nic nie postawił, chociaż wszystko zburzył.Wzrośliśmy także wśród dziwnego świata,
Co się zapału i uniesień wstydzi,
Co każdym wzniosłym uczuciem pomiata,
I wszędzie szuka śmieszności i szydzi;
Bawi go jeszcze arlekińska szata,
Lecz ani kocha, ani nienawidzi!...
I to jest nasze największe przekleństwo:
Otaczające nas dziś społeczeństwo![...]
Lecz dziś gdzie znaleźć jaki sztandar wielki,
Który by porwał małoduszne zgraje?
Wszechwładnej niegdyś cudów rodzicielki:
Młodzieńczej wiary – świat już nie wyznaje;
Nikt się nie zwraca do tej karmicielki,
Co sercom ludzkim wieczną młodość daje,
I nie zostało nic z anielskich wizji,
Prócz niedowiarstwa albo hipokryzji.[...]
Miłość ojczyzny?... Ta dziś pustym dźwiękiem,
Co nie brzmi wcale albo brzmi szaleństwem;
Nasi mężowie śpiąc na łożu miękkiem,
Biją w dzwon trwogi przed niebezpieczeństwem,
Gdy kto ten wyraz powie z cichym jękiem,
I obrzucają swój naród przekleństwem
Za to, że śmiał się targnąć na kajdany
I drgnął na chwilę własną krwią oblany.[...]
Cóż więc zostaje?... Pieśni erotyczne?
Ale i dla tych braknie w świecie wzorów,
Pogasły w piersiach ognie romantyczne,
Pełne świetności i pięknych kolorów,
A miłość cierpi suchoty chroniczne
I potrzebuje pomocy doktorów,
Co podtrzymują jej zbyt wątłe życie
Przez różnych środków drastycznych użycie.[...]
Potrzeba śmiać się więc na równi z wami
I razem z wami nad przepaścią pląsać;
Potrzeba kryć się ze swojemi łzami,
I z własnych uczuć głośno się natrząsać,
Karmić się co dzień skandalem, plotkami,
Różować twarze i przechodniów kąsać,
Wszystko szlachetne zdeptać, sponiewierać;
Potrzeba śmiać się... śmiać się i — umierać...Jeśli nas teraz potępić pragniecie,
Za nasze niemoc, nasze niedołęstwo,
Za rozrzucone poetyczne śmiecie,
Za skoszlawione pieśni czarnoksięstwo,
Godzim się na to... Potępcie, gdy chcecie;
Przy was jest słuszność, przy was jest zwycięstw
Lecz tę rozważcie smutną okoliczność:
Tacy poeci, jaka jest publiczność!Źródło: Adam Asnyk, Poeci do publiczności, [w:] tegoż, Poezje zebrane, Toruń 1995, s. 30–38.