Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Uniwersalizm

Wielokrotnie przytaczane słowa Fiodora Dostojewskiego: Prawdziwa sztuka jest zawsze współczesna trafnie charakteryzują ponadczasowość, uniwersalność niektórych dzieł. Jakie cechy powinien posiadać utwór ponadczasowy? Na pewno takie, które powodują, że jest on nadal aktualny i chętnie czytany. Dzieło ponadczasowe nie należy do żadnej epoki, terytorium czy narodu, nie ima się go czas. Porusza problemy, które dotykają ludzi i docierają do ich wnętrza pod każdą szerokością geograficzną. Kanon tekstów uniwersalnych jest obszerny, należy do niego zaliczyć Biblię, utwory Homera, J. Kochanowskiego, W. Szekspira czy
J. W. Goethego. Tajemnica ich ponadczasowości tkwi w tym, że mówią o ludzkich uczuciach, pragnieniach, namiętnościach, lękach, kształtują niezmienne wartości, a zawarte w nich refleksje i myśli wciąż wzbudzają żywe dyskusje.

Dzieła Szekspira przetłumaczono na ponad 150 języków, jego sztuki wystawiane są wszędzie. Pisarz był doskonałym obserwatorem i genialnym psychologiem. Miał dar wnikliwej analizy ludzkiej duszy, opisywania najskrytszych pragnień, jak również stawiania pytań. Jego bohaterowie to wielowymiarowe i ponadczasowe postacie, których motywy postępowania i działania nie uległy dezaktualizacji. Szekspir celnie opisuje naturę ludzką, w jego dramatach są namiętności i uczucia, od nienawiści, zazdrości, żądzy władzy, po miłość czy odwagę. Reżyserzy chętnie podejmują się adaptacji, gdyż teksty sztuk z łatwością poddają się współczesnym przeróbkom, a ich uniwersalną fabułę można interpretować na różne sposoby.

O reżyserze

Rz27T4wng1yF01
Andrzej Seweryn
Źródło: Jarosław Roland Kruk, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Andrzej Seweryn – jest polskim aktorem teatralnym i filmowym, reżyserem teatralnym, dyrektorem naczelnym Teatru Polskiego w Warszawie. Urodził się
w 1946 r. w Heilbronn. Jest absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, którą ukończył w 1968 roku. Od lat 60. był członkiem zespołu aktorskiego Teatru Ateneum w Warszawie. W 1980 wyjechał do Francji, gdzie pozostał w związku z wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego. Został aktorem teatrów francuskich i kinowych produkcji filmowych. Zaangażowany – jako trzeci cudzoziemiec w historii teatru francuskiego – do jednego z najbardziej prestiżowych teatrów na świecie Comédie‑Française . Uznanie widzów przyniosły mu takie filmy jak: Ziemia obiecana, Człowiek z marmuru, Granica, Człowiek z żelaza, Danton, Lista Schindlera, Pan Tadeusz, Ogniem i mieczem, Prymas. Trzy lata z tysiąca, Zemsta, Bitwa pod Wiedniem, Ostatnia rodzina. O swoich przygodach z tekstami Szekspira mówi tak:

Andrzej Seweryn

Jak znaleźć formę do realizacji szekspirowskich tekstów?

Trzeba szukać i próbować każdej formy. Każdy ma swoją artystyczną drogę. Podstawową sprawą na tych drogach jest, żeby być uczciwym wobec siebie i innych. Żeby nie kłamać
i nie naśladować, tylko podążać za swoją tożsamością i szacunkiem dla autora.

bt Źródło: Andrzej Seweryn, dostępny w internecie: https://www.tuwroclaw.com/wiadomosci,andrzej-seweryn-wystapi-we-wroclawiu-szekspir-stale-mnie-zaskakuje-wywiad,wia5-3267-56928.html.

Zarys fabuły spektaklu Szekspir forever!

W przypadku monodramumonodrammonodramu Andrzeja Seweryna trudno mówić o spójnej fabule. Można, a nawet trzeba, mówić o dość swobodnej rozmowie z publicznością, która jednak jest tylko elementem dodanym do istoty przedstawienia: ukazania ponadczasowości, aktualności i niebanalności dzieł Szekspira. Dlatego też Andrzej Seweryn wybiera słynne monologi bohaterów i bohaterek Szekspirowskich, by np. pokazać je w zupełnie innej oprawie, bawić się interpretacją i wydobywać z tekstu elementy,
na które przeciętny czytelnik rzadko zwraca uwagę. Spektakl i śmieszy, i rozczula, i bawi, i straszy, wydobywając głębię psychologiczną, socjologiczną i polityczną z tekstów Szekspira.

Czytamy o spektaklu:

Seweryn forever

Teatr Telewizji zaczął sezon w TVP Kultura spektaklem „Szekspir forever”. To monodram Andrzeja Seweryna z Teatru Polskiego, będący wiązanką szekspirowskich scen przeplatanych słowem własnym. Niby przeniesiony wiernie na ekran ze sceny, co jest warunkiem powodzenia, bo aktor odgrywa swoisty show, dialogując z żywą publiką, którą trzeba także pokazać. A przecież jednak bardzo telewizyjny, skoro Seweryn w finale rozmawia sam z sobą, wreszcie rozdzielając się w pełni, dzięki pracy kamer, na dwie osoby - Ryszarda III (wtedy jeszcze księcia Gloucestera) i napastowanej przez niego podczas pogrzebu Lady Annę. W teatrze nie da się takiego efektu osiągnąć.

Artysta, który jest współautorem scenariusza i reżyserem, opowiada o Szekspirze, bawi się nim, posuwa teatralną umowność do granic (trzy role kobiece), czasem jest bliski ekshibicjonistycznej bufonady, ale jej nie przekracza. Przeciwnie, oferuje nam mnóstwo uwag celnych, ujmujących, a czasem przejmujących. Jego różnorodność aktorskich technik i wrażliwości, prawdziwy wachlarz, odpowiada kosmicznej różnorodności dramaturga ze Staffordu.

Ciekawie mówi o sensie postaci Falstaffa. Wstrząsająco wypowiada monolog Tymona Ateńczyka. I wreszcie w przywołanej końcowej konfrontacji dwóch postaci: demonicznego kaleki ze zranioną kobietą powala przynajmniej mnie na kolana. Powtórzę to, co pisałem niedawno przy okazji „Zakochanego Szekspira”: wszystkiego potem było więcej, z większymi komplikacjami, ale tak naprawdę wszystko nam opowiedział już ON. I trzeba pośrednika rangi Seweryna, żeby nam to uświadomić tak do końca.

sew Źródło: Seweryn forever, „Encyklopedia teatru”, dostępny w internecie: http://encyklopediateatru.pl/artykuly/279888/seweryn-forever.

Słownik

mise en scène
mise en scène

z języka francuskiego: umieszczanie na scenie; to pojęcie określające składniki inscenizacji teatralnej (również filmowej); do elementów mise en scène zalicza się wszystkie wizualne aspekty spektaklu lub filmu będące pod kontrolą reżysera: kompozycję wizualną, scenografię, rekwizyty, kostiumy, charakteryzację, oświetlenie, ruch i grę aktorską

monodram
monodram

utwór dramatyczny, w którym występuje jeden bohater