1. Opiaty. Zdjęcie przedstawia owalną główkę maku. Przykryta jest trwałym, wieczkiem z wyschniętego znamienia słupka. Do opiatów należą głównie: opium, morfina, heroina, a także wyciąg z makówek nazywany „kompotem”. Substancje te wywołują silne uzależnienie fizjologiczne i psychiczne. Tolerancja na ich działanie jest zmienna – dawka „bezpieczna” dla jednej osoby może być śmiertelna dla innej. Działanie na organizm: opiaty działają na receptory mózgowe rozmieszczone w międzymózgowiu oraz w korze przedczołowej. Wpływają na organizm odprężająco, uspokajająco i nasennie. Przewlekłe działanie opiatów skutkuje hamowaniem wydzielania dopaminy przez układ nagrody i może spowodować degenerację neuronów w tym obszarze oraz inne nieodwracalne zmiany w mózgu. Zespół odstawienny: odstawienie opiatów wywołuje zespół abstynencyjny, który objawia się bardzo złym samopoczuciem – bólami brzucha, dreszczami, biegunką, skokami ciśnienia i mdłościami, a także uczuciem niepokoju i rozdrażnienia czy nawet agresją. Charakterystyczne jest również rozszerzenie źrenic., 2. Amfetamina i kokaina. Zdjęcie przedstawia pokruszoną substancję przypominającą półprzezroczyste kryształki. Amfetamina i kokaina to narkotyki poprawiające zdolności poznawcze i wywołujące euforię, dlatego bywają przyjmowane przez młodzież w trakcie nauki lub na dyskotekach. Działanie na organizm: amfetamina i kokaina są substancjami pobudzającymi, działającymi na układ nagrody. Ich obecność w organizmie utrzymuje stały, wysoki poziom dopaminy oraz neuroprzekaźnika zwanego noradrenaliną – powoduje to silne pobudzenie psychoruchowe, zaburza krytycyzm, daje wrażenie siły i energii. Złudne przekonanie o braku zmęczenia powoduje zaburzenia fizjologiczne, mogące prowadzić do śmierci. Zespół odstawienny: odstawienie amfetaminy lub kokainy skutkuje rozdrażnieniem, zmęczeniem i apatią. Objawom tym towarzyszy również głód narkotykowy., 3. Kannabinoidy. Zdjęcie przedstawia zawinięte w kształt papierosa liście oraz kulki uformowane z roślin. Kannabinoidy to grupa substancji psychoaktywnych, z których najpowszechniej zażywany jest tetrahydrokannabinol (THC), jako składnik marihuany i haszyszu. Działanie na organizm: tetrahydrokannabinol (THC) łączy się z receptorami w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym. Wywiera również wpływ na układ nagrody, co u niektórych osób prowadzi do uzależnienia. Początkowo podnosi poziom dopaminy w mózgu, ale przy dłuższym zażywaniu obniża jej stężenie. Krótkotrwałe, okazjonalne palenie marihuany i zażywanie haszyszu powoduje relaksację i uspokojenie, obniżenie progu bólu, wzrost apetytu, spadek koncentracji i pogorszenie pamięci. Długotrwałe zażywanie tych narkotyków generuje tzw. zespół amotywacyjny, objawiający się bezwolnością i obojętnością na to, co się dzieje w otoczeniu. Mogą się też pojawić zaburzenia paranoiczne, lęki oraz depresja. Zespół odstawienny: odstawienie kannabinoidów skutkuje spadkiem aktywności życiowej, chronicznym niepokojem i rozdrażnieniem, bezsennością lub przeciwnie – nadmierną sennością., 4. LSD. Zdjęcie przedstawia kolorowy wzór rozchodzący się od centrum na zewnątrz. Wzór przypomina kwiatek. Patrząc, odnosi się wrażenie, że wzór się rusza. LSD jest jednym z najpowszechniej zażywanych środków halucynogennych. Działanie na organizm: LSD działa na receptory serotoniny w obszarze kory mózgowej, co wpływa na percepcję wzrokową i słuchową oraz procesy myślowe. Zażycie powoduje drastyczne zmiany świadomości: zaburzone zostaje poczucie czasu i przestrzeni, wyostrzają się zmysły, występują charakterystyczne halucynacje, urojenia i omamy wzrokowe oraz gonitwa myśli. Rodzaj halucynacji ma charakter indywidualny i zależy od stanu psychicznego danej osoby oraz atmosfery, w której dochodzi do zażycia narkotyku. Halucynacjom towarzyszą zmiany nastroju, od euforii po przygnębienie. Dodatkowo mogą występować zaburzenia funkcjonowania pamięci. Zespół odstawienny: nie ma dowodów na to, że LSD powoduje uzależnienie fizyczne, ponieważ organizm nie metabolizuje go. Po zaprzestaniu zażywania LSD odczuwa się ospałość i ogólne zmęczenie. Nawet jednokrotne użycie może spowodować długotrwale utrzymujące się objawy psychotyczne.

Leki nasenne i uspokajające. Leki nasenne i uspokajające najczęściej mają postać tabletek i kapsułek. Działanie na organizm: benzodiazepiny i barbiturany to grupa leków, których cząsteczki łączą się ze specyficznymi dla ich budowy receptorami, rozsianymi głównie w mózgu, ale i w innych narządach, takich jak nerki, ślinianki, jądra i jajniki. Ich działanie jest związane z hamowaniem układu nagrody i przyjemności – osoba będąca pod wpływem leku odczuwa spokój, rozluźnienie i senność. Substancje te, przyjmowane regularnie, powodują uzależnienie w ciągu 3–4 tygodni i mogą powodować pogorszenie sprawności intelektualnej. Zespół odstawienny: nagłe odstawienie substancji hamującej układ nagrody prowadzi do niekontrolowanej aktywacji mózgu. Pojawiają się drgawki, napady lękowe, urojenia i omamy oraz bezsenność. Zdarzają się przypadki stanów padaczkowych i zgonów.

1. Alkohol. Zdjęcie przedstawia kieliszki z alkoholem trzymane w dłoniach. Stykają się w geście wznoszenia toastu. Nadużywanie alkoholu powoduje powikłania pracy narządów, takie jak marskość wątroby oraz zapalenie żołądka. Niedożywienie i wyniszczenie organizmu towarzyszące alkoholizmowi mogą doprowadzić do śmierci. Działanie na organizm: alkohol wpływa na działanie neuroprzekaźników w mózgu, hamując sygnały pobudzające, a nasilając sygnały hamujące aktywność neuronów. W małych dawkach powoduje rozluźnienie i dobry humor, ale wydłuża czas reakcji na bodźce, co jest przyczyną popełniania błędów w ocenie sytuacji. Przewlekłe nadużywanie alkoholu prowadzi do uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego. Objawiają się one zaburzeniami świadomości, pamięci i samokontroli, niezbornością ruchów, zaburzeniami postrzegania i koncentracji uwagi. Regularne nadużywanie alkoholu często prowadzi do uzależnienia., Zespół odstawienny: objawy odstawienia alkoholu mogą mieć różne nasilenie od kilkugodzinnego złego samopoczucia, objawiającego się bólem głowy, rozdrażnieniem, drżeniem mięśni i bezsennością, aż do kilkudniowego zespołu abstynencyjnego, z zagrażającym życiu pobudzeniem autonomicznego układu nerwowego, zaburzeniami świadomości i psychozami., 2. Kofeina. Zdjęcie przedstawia filiżankę kawy z mlekiem. Na spienionym mleku jest ozdobny wzór. Spośród używek zawierających kofeinę najczęściej i najchętniej spożywane są kawa i herbata. Kofeinę zawierają także napoje energetyzujące, napoje typu cola oraz suplementy diety, do których związek ten jest wprowadzany w procesie technologicznym. Działanie na organizm: kofeina pobudza produkcję adrenaliny i równocześnie zwiększa wydzielanie dopaminy w układzie nagrody. Efektem jest pełna gotowość organizmu do działania: wzmożona zostaje koncentracja, łatwiej i szybciej przebiegają procesy myślowe, nie odczuwa się senności i zmęczenia. Jednak osoby, które nie kontrolują spożycia kofeiny i przyjmują systematycznie jej nadmierne ilości, mogą doświadczać nieprzyjemnych objawów – dochodzi wtedy do nadmiernego pobudzenia całego ośrodkowego układu nerwowego, co manifestuje się niepokojem, irracjonalnym zachowaniem, kołataniem serca, przyspieszonym oddechem i bezsennością. Kofeina powoduje uzależnienie fizyczne, a nierzadko także psychiczne. Zespół odstawienny: zaprzestanie spożywania napojów zawierających kofeinę przejawia się zmęczeniem, pogorszeniem nastroju i zaburzeniem koncentracji uwagi. Często pojawiają się bóle głowy., 3. Nikotyna. Zdjęcie przedstawia palącego się papierosa. Nikotyna jest czynnym składnikiem wszystkich produktów tytoniowych, takich jak papierosy, cygara, tabaka. Działanie na organizm: nikotyna wpływa na organizm człowieka, wiążąc się trwale z wieloma enzymami oraz receptorami błonowymi i blokując ich funkcje. Jej działanie jest niemal natychmiastowe – związek ten już po kilku sekundach od zażycia dociera do mózgu. W niskich dawkach działa stymulująco oraz znosi uczucie bólu i głodu, co wiąże się z odczuwaniem przyjemności. W większych dawkach blokuje działanie komórek układu nerwowego, zaburzając ich metabolizm; pojawiają się zmęczenie i zmiany postrzegania rzeczywistości. W jeszcze większych dawkach nikotyna może wywoływać halucynacje i omamy. Ekstremalnie wysokie dawki powodują utratę przytomności, drgawki i zgon. Nikotyna jest substancją silnie uzależniającą i jej zażywanie, podobnie jak w przypadku narkotyków, prowadzi do wyniszczającego nałogu. Zespół odstawienny: objawami odstawiennymi nikotyny są irytacja i drażliwość. Występują też niepokój i obniżony nastrój, spowodowane psychicznym głodem nikotyny.