Przeczytaj
Seria niefortunnych zdarzeń
Kazimierz w momencie śmierci ojca w 1034 r. przebywał w klasztorze. Nie wiadomo, czy na ziemiach polskich czy za granicą. Prawdopodobnie został wysłany tam po naukę. Na pewno władzę objął człowiek wykształcony, posiadający poprzez matkę Rychezę koneksjekoneksje na dworze niemieckimniemieckim.
Wkrótce, bo już w 1037 r. (inne źródła podają datę 1034 r.), Kazimierz opuścił kraj. W historiografii czasy te zostały nazwane „wiekami ciemnymi”, ponieważ informacje źródłowe o wydarzeniach z lat 1038–1039 są niepełne, trudno ustalić przebieg wydarzeń. Na pewno na ziemiach polskich wybuchł bunt przeciw możnowładcom i duchowieństwu (tzw. reakcja pogańska). Równocześnie na Mazowszu cześnikcześnik Masław (Miecław) oddzielił Mazowsze od reszty ziem piastowskich i objął tam samodzielną władzę. Pomorze powróciło do pogaństwa i pod rządy lokalnych możnych. Wielkopolskę splądrowały wojska czeskiego księcia Brzetysława w 1038 roku. Z Gniezna zostały wywiezione olbrzymie łupy, w tym relikwierelikwie św. Wojciecha, Pięciu Braci Męczenników oraz szczątki Radzima Gaudentego (pierwszego arcybiskupa polskiego). Udając się z powrotem do Czech, książę Brzetysław przyłączył do swojego państwa ziemie śląskie.
Fragment o pierwszym wysiedleniu mieszkańców ziem polskich poza granice państwaI gdy przybył do grodu Giecz, grodzianie oraz wieśniacy, którzy się tam schronili, nie czując się na siłach znieść uderzenia księcia, wyszli mu naprzeciw niosąc złotą gałązkę, co było znakiem poddania się, i pokornie prosili, aby ich w pokoju z ich trzodami i innymi przynależnościami przeniósł do Czech. Książę, dogadzając ich prośbom, skoro przeprowadził ich do Czech, dał im niemałą część lasu […], ustanawiając jednego z nich ich zwierzchnikiem i sędzią, i postanowił, aby tak oni, jak ich potomkowie żyli na wieki według prawa, jakie mieli w Polsce […].
Źródło: Kosmas z Pragi, Fragment o pierwszym wysiedleniu mieszkańców ziem polskich poza granice państwa, [w:] tegoż, Kronika Czechów, tłum. M. Wojciechowska, Warszawa 1968, s. 49.
Na jakich zasadach zostali przesiedleni mieszkańcy Giecza do Czech? Wyjaśnij, dlaczego książę czeski „dogadzał ich prośbom”.
Wielka kariera niedoszłego mnicha
W czasie tych wydarzeń Kazimierz przebywał na Węgrzech, a następnie na dworze cesarskim. Cesarz niemiecki udzielił mu realnej pomocy – przydzielił 500 wojów, aby pomogli Kazimierzowi w działaniach na rzecz odzyskania i scalenia państwa polskiego. W ten sposób Henryk III chciał doprowadzić do przywrócenia równorzędnej pozycji Polski i Czech oraz umocnienia obu państw w zależności od Cesarstwa. Spór polsko‑czeski o Śląsk miał rozstrzygnąć cesarz.
Decyzja o pozostawieniu przy Czechach spornych ziem nie usatysfakcjonowała księcia Kazimierza. Z tego powodu dwukrotnie najechał on Śląsk i zajął go ostatecznie w 1050 r. Cztery lata później na zjeździe w Kwedlinburgu cesarz Henryk II przyznał Śląsk Polsce, jako lennolenno czeskie (strona polska miała corocznie płacić trybuttrybut Czechom - 500 grzywiengrzywien srebra i 30 grzywien złota).
Kazimierz szukał także sprzymierzeńców na wschodzie. W 1041 r. poślubił siostrę Jarosława Mądrego, Marię Dobroniegę. Więzy sojusznicze z Rusią wzmocniło małżeństwo Izjasława, syna Jarosława z siostrą księcia polskiego, Gertrudą. Rusini udzielili Kazimierzowi pomocy w walce z Masławem na Mazowszu, który został pokonany w 1047 r. Książę polski zwyciężył też w bitwie z Pomorzanami, ale nie uzyskał nad Pomorzem Wschodnim trwałego zwierzchnictwa.
Odnowienie państwa
Bazę dla działań Kazimierza stanowiła Małopolska, ponieważ Wielkopolska została zniszczona i ograbiona. Kraków zyskał rangę grodu stołecznego. W Małopolsce funkcjonowało, jako jedyne, biskupstwo krakowskie. W połowie XI w. do Krakowa lub Tyńca Kazimierz sprowadził benedyktynówbenedyktynów, aby wzmocnili dzieło odbudowy państwa polskiego. Władca potrzebował duchownych w swojej kancelarii, żeby odtworzyć sprawnie działającą administrację państwową.
Książę zrezygnował z kosztownego utrzymywania drużyny wojów. Zaczął nadawać wojom ziemię, która miała stanowić podstawę ich utrzymania. W zamian byli zobowiązani do stawienia się zbrojnie na wezwanie księcia (wiciwici). Tym samym wprowadził system feudalny i stan rycerski. Kazimierz Odnowiciel zmarł w 1058 roku. Udało mu się odzyskać utracone ziemie w czasie największego kryzysu młodego państwa. Odbudował również znaczenie państwa polskiego na arenie międzynarodowej.
Słownik
mnisi z zakonu św. Benedykta, założonego jako pierwszy katolicki zakon w 529 r. przez Benedykta z Nursji
odnowione w 962 r. w wyniku koronacji Ottona I na cesarza niemieckiego, dokonanej przez papieża w Rzymie; istniało do 1806 r. pod nazwą I Rzeszy Niemieckiej
wczesnośredniowieczny urzędnik książęcy na dworze w Polsce, usługujący władcy w czasie posiłków, do jego obowiązków należało m.in. zapewnienie napojów w czasie uczt
w dawnej Polsce, Czechach i na Rusi jednostka wagi; określona ilość srebra lub złota
(łac. connexio - powiązanie) bliska znajomość lub pokrewieństwo z wpływową osobą
(z niem. Leh(e)n) w systemie feudalnym dobra ziemskie nadawane w użytkowanie duchowieństwu, rycerstwu w zamian za świadczenie usług dla władcy
(łac. tributum) podatek, danina jaką władca podbitego państwa składa władcy zwycięskiego
(franc. prestige) inaczej poważanie, szacunek, estyma
(z łac. reliquiae – szczątki, to, co pozostaje) szczątki osoby świętej lub przedmiot z nią związany, stanowiące podstawę kultu religijnego i mające wielką wartość
w dawnej Polsce były to pęki łozowych witek rozsyłane do rycerzy przez króla, jako wezwanie do stawienia się na wyprawę wojenną; później również uniwersały rozsyłane przez króla i zwołujące pospolite ruszenie
Słowa kluczowe
Masław, Brzetysław, „wieki ciemne”, reakcja pogańska, Kazimierz Odnowiciel
Bibliografia
Barański M., Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2018.
Kętrzyński S., Kazimierz Odnowiciel (1034–1058), Kraków 2010.
Kienzler I., Piastowie od Mieszka do Kazimierza. Miłość i władza, Warszawa 2018.
Maciorowski M., Maciejewska B., Władcy Polski. Historia na nowo opowiedziana, Warszawa 2018.
Szczur S., Historia Polski. Średniowiecze, Warszawa 2013.