Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Przed przystąpieniem do rozwiązywania zadania tekstowego prowadzącego do rozwiązania równania, warto opracować własny algorytm postepowania. Oto jedna z propozycji takiego algorytmu.

  1. Przeczytaj uważnie treść zadania, zwracając uwagę na to, ile jest szukanych wielkości.

  1. Dokonaj analizy zadania – wypisz dane, zależności między danymi (za pomocą wyrażeń algebraicznych), wypisz szukane.

  1. Ułóż odpowiednie równanie – ewentualnie określ dziedzinę równania.

  1. Rozwiąż równanie.

  1. Ustal, czy znalezione rozwiązanie należy do dziedziny równania i spełnia inne warunki zadania. (Zwróć uwagę, że dobre rozwiązanie równania  nie jest jednoznaczne ze znalezieniem rozwiązania zadania!).

  1. Przeczytaj jeszcze raz treść zadania i określ, czy wszystkie poszukiwane wielkości zostały znalezione.

  1. Sformułuj odpowiedź.

Rozwiązując zadania podane w tym materiale, zwróć uwagę, że nie zawsze, aby znaleźć rozwiązanie równania lub wykazać, że dane równanie nie ma rozwiązania, przekształcamy tylko to równanie równoważnie. W niektórych przypadkach należy przeprowadzić nawet skomplikowane rozumowanie, korzystając na przykład z teorii liczb. W szczególności dotyczy to zadań wymagających budowania równania z kilkoma niewiadomymi.

Pierwszy typ zadań o liczbach, to zadania związane z zapisywaniem liczb za pomocą cyfr.

Przykład 1

Jeśli liczbę dwucyfrową K pomnożymy przez sumę cyfr tej liczby, to otrzymamy 1264. Znajdziemy liczbę K wiedząc, że cyfra jedności tej liczby jest o 2 większa od cyfry dziesiątek.

x – cyfra dziesiątek liczby K, x1, 2, 3, 4, 5, 6, 7

x+2 – cyfra jedności liczby K

K=10x+x+2 – szukana liczba

x+x+2 – suma cyfr liczby K

Zapisujemy i rozwiązujemy równanie wynikające z treści zadania.

10x+x+2x+x+2=1264

11x+22x+2=1264 |:2

11x+2x+1=632

11x2+11x+2x+2=632

11x2+13x-630=0

Otrzymaliśmy równanie kwadratowe. Obliczamy wyróżnik trójmianu kwadratowego i pierwiastki.

=169+27720=27889

=167

x1=-13-16722=-8422 – nie spełnia warunków zadania, bo jest to liczba ujemna (i znaleziona liczba nie jest liczbą całkowitą).

x2=-13+16722=7

Szukana liczba to

10·7+7+2=79

Odpowiedź:

Szukana liczba to K=79.

Teraz przykład zadań związanych z podzielnością liczb naturalnych.

Przykład 2

Znajdź dwie liczby naturalne dodatnie takie, że ich największy wspólny dzielnik jest równy 14, a najmniejsza wspólna wielokrotność jest równa 630.

Oznaczmy:

x, y – szukane liczby

Na podstawie tego, że NWDx, y=14, możemy zapisać

x=14a, gdzie a+

y=14b, gdzie b+ i liczby a, b są względnie pierwsze

Ponieważ NWWx, y=630, zatem

14ab=630 |:14

ab=45

Otrzymaliśmy równanie z dwiema niewiadomymi, które musimy rozwiązać w zbiorze liczb naturalnych.

Lewa strona równania jest iloczynem dwóch liczb względnie pierwszych, zatem chcąc znaleźć te liczby – zapisujemy liczbę 45 w postaci iloczynu i porównujemy odpowiednie czynniki.

ab=1·45, zatem a=1, b=45, 1·45=451·14=14, 45·14=630

ab=3·15 – liczby a, b nie są względnie pierwsze

ab=5·9, zatem a=5, b=9, 5·14=70, 9·14=126

Odpowiedź:

Otrzymujemy dwie pary liczb spełniających warunki zadania 14630 oraz 70126.

Przykład 3

Znajdziemy wszystkie trójki liczb naturalnych dodatnich spełniających równanie

x2022+y2022-8z2022=6

Aby rozwiązać równanie, każdą z potęg zapisujemy w postaci kwadratu.

x2022+y2022-8z2022=6

x10112+y10112-8z10112=6

Otrzymane równanie jest równaniem z trzema niewiadomymi, więc trudno je rozwiązać, przekształcając dalej w sposób równoważny.

Można albo zgadnąć rozwiązania, albo znaleźć je, korzystając z własności potęg lub udowodnić, że rozwiązania nie ma.

Najprościej jest skorzystać z teorii podzielności.

Zauważmy, że kwadrat liczby całkowitej w dzieleniu przez 8 daje resztę 0, 1 lub 4. Zatem suma kwadratów dwóch liczb naturalnych dodatnich w dzieleniu przez 8 może dać resztę 0, 2, 4 lub 5.

Liczba 8z10112 jest podzielna przez 8. Zatem, gdyby istniały liczby spełniające warunki zadania, to liczba x10112+y10112 w dzieleniu przez 8 musiałaby dać resztę 6, co jak stwierdziliśmy, jest niemożliwe. Rozważane równanie nie ma więc rozwiązania.

Odpowiedź:

Nie istnieją liczby naturalne dodatnie spełniające warunki zadania.

Często zadania o liczbach prowadzą do ułożenia i rozwiązania równania wymiernego.

Przykład 4

Suma dwóch liczb jest równa 1. A suma odwrotności tych liczb jest równa 163. Znajdziemy te liczby.

Oznaczmy:

x – pierwsza liczba, x0

1-x – druga liczba, 1-x0

Układamy równanie wynikające z treści zadania.

1x+11-x=163

Mnożymy obie strony równania przez 3x1-x i skracamy.

31-x+3x=16x1-x

3-3x+3x=16x-16x2

16x2-16x+3=0

Otrzymaliśmy równanie kwadratowe, które rozwiązujemy.

=256-192=64

x1=16-832=14

x2=16+832=2432=34

Obie uzyskane liczby spełniają warunki zadania.

Jeśli x1=14, to druga z szukanych liczb jest równa 1-14=34.

Jeśli x2=34, to druga z szukanych liczb jest równa 1-34=14.

Odpowiedź:

Szukane liczby to 1434.

W zadaniach o liczbach często wykorzystuje się wzory skróconego mnożeniawzór skróconego mnożenia na sześcian sumy dwóch wyrażeńwzory skróconego mnożenia. W kolejnym przykładzie skorzystamy ze wzoru na sześcian sumy. Przypomnijmy ten wzór.

Wzór skróconego mnożenia na sześcian sumy dwóch wyrażeń:

a+b3=a3+3a2b+3ab2+b3
Przykład 5

Dane są cztery kolejne liczby całkowite.

Suma sześcianów trzech z tych liczb jest równa sześcianowi największej z tych liczb. Wykażemy, że iloczyn tych liczb jest większy od 300.

Oznaczmy:

x-1, x, x+1, x+2 – dane liczby, gdzie x – liczba całkowita

Zapisujemy równanie wynikające z treści zadania.

x-13+x3+x+13=x+23

Podnosimy do sześcianu zapisane wyrażenia i redukujemy wyrazy podobne.

x3-3x2+3x-1+x3+x3+3x2+3x+1=x3+6x2+12x+8

2x3-6x2-6x-8=0

Dzielimy obie strony równania przez 2.

x3-3x2-3x-4=0

Rozwiązań równania szukamy wśród dzielników wyrazu wolnego 4. Metodą prób i błędów możemy stwierdzić, że jednym w pierwiastków równania jest liczba 4. Korzystając z tego, rozkładamy na czynniki lewą stronę równania.

x3-4x2+x2-4x+x-4=0

x2x-4+xx-4+x-4=0

x-4x2+x+1=0

Zapisujemy równanie w postaci równoważnej alternatywy.

x-4=0x=4

lub

x2+x+1=0=-3<0 – równanie nie ma rozwiązania.

Zatem jedynym rozwiązaniem równania jest liczba 4.

x-1=4-1=3

x+1=5

x+2=6

Określamy iloczyn tych liczb: 3·4·5·6=360>300.

Odpowiedź:

Iloczyn szukanych liczb jest większy od 300, co należało wykazać.

Słownik

wzór skróconego mnożenia na sześcian sumy dwóch wyrażeń
wzór skróconego mnożenia na sześcian sumy dwóch wyrażeń
a+b3=a3+3a2b+3ab2+b3