Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Przeczytaj

Układ krwiotwórczy człowieka odpowiada za produkcję komórek krwi. Wszystkie elementy morfotyczneelementy morfotyczne krwielementy morfotyczne powstają z komórek pochodzących od jednej embrionalnej, niezróżnicowanej komórki macierzystej. Aktywność tego układu zależy od wielu czynników i zmienia się wraz ze zmianą stanu organizmu, np. w przypadku niedotlenienia szpik kostnyszpik kostnyszpik kostny produkuje więcej erytrocytów, a w infekcjach tworzy więcej leukocytów. Z kolei w niektórych stanach patologicznych (po napromieniowaniu, po przyjmowaniu leków mielotoksycznychmielotoksycznośćmielotoksycznych) szpik kostny zanika, przez co zostaje osłabiona produkcja wszystkich tych komórek.

bg‑red

Narządy układu krwiotwórczego

Narządami układu krwiotwórczego człowieka są szpik kostny, grasicagrasicagrasica, śledzionaśledzionaśledziona, węzły chłonne oraz grudki chłonne błon śluzowych.

1
R1dDlLGlogJth
Ilustracja przedstawia przekrój przez szpik kostny. Widoczna jest kość wraz z nasadami. Wewnątrz jej trzonu oznaczono 1. Szpik kostny. Tkanka krwiotwórcza wypełniająca jamy szpikowe kości; tylko część szpiku kostnego — szpik czerwony występujący w kościach płaskich i nasadach kości długich — wytwarza elementy morfotyczne krwi., 2. Szpik czerwony jest zbudowany ze zrębu tkanki łącznej luźnej i z tkanki siateczkowej, w której okach znajdują się komórki pnia szpiku (hemocytoblasty, tzw. CFU), będące komórkami macierzystymi wszystkich linii komórkowych krwi.
Szpik kostny jest elementem układu krwiotwórczego człowieka. To tutaj powstają erytrocyty, leukocyty oraz płytki krwi.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RPID8VxJaeoZw
Ilustracja przedstawia zdjęcie mikroskopowe szpiku kostnego w powiększeniu 1000 mikrometrów. Wśród wielu nieregularnych, kulistych, różowych form, znajduje się kilka fioletowych. Jedna z fioletowych, kulistych form jest największa. To Megakariocyt.
Obraz mikroskopowy szpiku kostnego człowieka. Pośrodku (1) widoczny megakariocyt, z którego powstają płytki krwi.
Źródło: Prof. Erhabor Osaro, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
R11iyMlpPGCAQ1
Ilustracja przedstawia anatomiczną sylwetkę człowieka i narządy należące do układu krwiotwórczego. 1. Grasica ma kształt dwóch romboidalnych płatów. Gruczoł składający się Grasica jest miejscem, w którym dojrzewają limfocyty T wyprodukowane w szpiku kostnym. Leży w śródpiersiu, za mostkiem, zbudowana jest z dwóch płatów. Narząd ten zanika wraz z wiekiem. 2. Śledziona ma kształt wygiętej bryły eliptycznej. Śledziona zalicza się do obwodowych narządów krwiotwórczych. To tutaj limfocyty B produkują przeciwciała i usuwane są wadliwe komórki krwi. Położona jest w lewej, górnej części jamy brzusznej. Pełni funkcję pomocniczego zbiornika krwi. Gdy jest zwiększone zapotrzebowanie organizmu na krew, śledziona gwałtownie kurczy się i wyrzuca zgromadzoną w niej krew do obiegu., 3. Węzły chłonne podkolanowe, na rysunku mają kształt kilku splecionych ze sobą zielonych nitek. Gdzieniegdzie na nitkach występują małe, kuliste formy. Struktury umiejscowione pod kolanami, w których dojrzewają limfocyty B., 4. Węzły chłonne pachwinowe. Na rysunku mają kształt kilku splecionych ze sobą zielonych nitek. Gdzieniegdzie na nitkach występują małe, kuliste formy. Struktury znajdujące się w pachwinach, w których dojrzewają limfocyty B., 5. Węzły chłonne pachowe. Na rysunku mają kształt kilku splecionych ze sobą zielonych nitek. Gdzieniegdzie na nitkach występują małe, kuliste formy. Struktury umiejscowione w okolicy pach, w których dojrzewają limfocyty B., 6. Węzły chłonne zauszne. Na rysunku mają kształt kilku splecionych ze sobą zielonych nitek. Gdzieniegdzie na nitkach występują małe, kuliste formy. Struktury umiejscowione na głowie, za uszami, w których dojrzewają limfocyty B.
Narządy należące do układu krwiotwórczego człowieka to: grasica, śledziona oraz węzły chłonne.
Źródło: Przedmiotowy model 3D został opracowany przez Englishsquare.pl Sp. z o.o. na podstawie materiału źródłowego zakupionego w ramach serwisu www.turbosquid.com. Jakiekolwiek dalsze użycie tego modelu 3D podlega wszelkim ograniczeniom opisanym w licencji opublikowanej na przywołanej stronie internetowej., tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.
bg‑red

Komórki krwi

RslUPC1mABe9u1
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.

  • Źródło: Rogeriopfm, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
    Grafika 3D przedstawiająca erytrocyt (krwinkę czerwoną).
    Erytrocyty (norma od 3,5 do 5 mln na 1 μl krwi u KOBIET, od 4,2 do 5,4 mln na 1 μl krwi u MĘŻCZYZN) Erytrocyty, czyli krwinki czerwone, powstają w szpiku kostnym czerwonym. Krążą we krwi przez 30 do 120 dni, a następnie obumierają i ulegają rozkładowi (tzw. hemolizie) w śledzionie, wątrobie i węzłach limfatycznych. U człowieka, tak jak u wszystkich ssaków (z wyjątkiem lamy i wielbłąda), mają kształt dysków. Dojrzałe erytrocyty człowieka są pozbawione jądra komórkowego, aparatu Golgiego i centrioli. Zawierają hemoglobinę, mającą zdolność do nietrwałego wiązania tlenu i dwutlenku węgla.

  • Źródło: El*Falaf, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
    Zdjęcie przedstawia leukocyt (neutrofil) (w centrum) otoczony przez erytrocyty. Obraz spod mikroskopu świetlnego, powiększenie 400x.
    Leukocyty (norma od 4 do 10 tys. na 1 μl krwi) Leukocyty, czyli krwinki białe, powstają w szpiku kostnym czerwonym, a dojrzewają w rożnych narządach układu limfatycznego, np. śledzionie lub grasicy. W zależności od rodzaju leukocyty żyją od kilku dni do kilkudziesięciu lat. Zawierają jądro komórkowe (zachodzi u nich metabolizm i mają możliwość́ podziału), a w cytoplazmie niektórych rodzajów krwinek białych (granulocytów) występują charakterystyczne ziarnistości. Leukocyty pozbawione ziarnistości zwane są agranulocytami. Granulocyty dzielą się na: neutrofile, bazofile i eozynofile, natomiast agranulocyty na: monocyty i limfocyty. Zadaniem leukocytów jest ochrona organizmu przed patogenami.

  • Źródło: Tleonardi, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
    Zdjęcie przedstawia rozmaz krwi. W centrum znajdują się trombocyty (płytki krwi). Obraz spod mikroskopu świetlnego, powiększenie 100x. Trombocyty (norma od 150 do 400 tys. na 1 μl krwi) Trombocyty, czyli płytki krwi, są najmniejszymi, bezjądrowymi elementami morfotycznymi krwi, fragmentami cytoplazmy megakariocytów (dużych komórek występujących w szpiku kostnym) otoczonymi błoną komórkową. Powstają w szpiku kostnym z megakariocytów. Odgrywają podstawową rolę w procesie krzepnięcia krwi.

bg‑red

Hemopoeza

Hemopoezahemopoeza (hematopoeza)Hemopoeza to proces powstawania i różnicowania się komórek hemolimfy bezkręgowców i komórek krwi kręgowców, zachodzący u zarodków i osobników dorosłych.

Miejsce powstawania komórek krwi kręgowców kilkakrotnie zmienia się w trakcie rozwoju organizmu. W początkowym okresie rozwoju zarodkowego (ok. 1 miesiąca życia płodowego) komórki krwi powstają w wyspach krwi znajdujących się w okolicy pęcherzyka żółtkowego (hemopoeza pozazarodkowa). W późniejszym okresie komórki krwi powstają w wątrobie (od 1 miesiąca życia płodowego do końca ciąży) i śledzionie (od 2 miesiąca życia płodowego do 7) (hemopoeza wątrobowo‑śledzionowa), a następnie (od 4 miesiąca do końca życia) w czerwonym szpiku kostnym znajdującym się w kościach płaskich i nasadach kości długich (hemopoeza szpikowa). Jedynie limfocyty różnicują się i dojrzewają w narządach limfatycznych.

R18hb5HxUa6tg1
Ilustracja przedstawia schemat powstawania komórek prekursorowych dla poszczególnych rodzajów krwinek. 1. Komórka macierzysta hemopoetyczna. U człowieka wszystkie komórki krwi powstają z niezróżnicowanej (pluripotencjalnej) komórki macierzystej hemopoetycznej (hemocytoblastu), która różnicuje się na komórki macierzyste szpiku (mieloidalne) (pozostające w szpiku) i komórki macierzyste limfoidalne (wędrujące do narządów limfatycznych). Komórki macierzyste hemopoetyczne dzielą się na komórki macierzyste szpiku (mielo idalne) oraz komórki macierzyste limfoidalne. 2. Komórki macierzyste szpiku (mieloidalne) różnicują się w określone komórki macierzyste, które są prekursorami dla poszczególnych linii rozwojowych (erytrocytów, granulocytów, monocytów, trombocytów). Na schemacie oznaczono, że z komórek macierzystych szpiku powstają komórki prekursorowe: erytrocyty, neutrofile, bazofile, eozynofile, monocyty, trombocyty. Przy erytrocytach oznaczono proces erytropoezy. To proces powstawania i różnicowania się erytrocytów. Przy neutrofilach, bazofilach, eozynofilach oznaczono proces granulocytopoeza. Proces powstawania i różnicowania się granulocytów (neutrofilów, bazofilów i eozynofilów). Przy monocytach oznaczono proces monocytopoezy, powstawania i różnicowania się monocytów. Przy trombocytach, trombocytopoezę, proces powstawania i różnicowania się trombocytów (płytek krwi). 3. Komórki macierzyste limfoidalne różnicują się w komórki prekursorowe limfocytów T i limfocytów B. Przy nich oznaczono proces limfopez, proces powstawania i różnicowania się limfocytów.
Powstawanie komórek prekursorowych dla poszczególnych rodzajów krwinek.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

elementy morfotyczne krwi
elementy morfotyczne krwi

składniki krwi będące komórkami lub fragmentami komórek; wszystkie powstają w szpiku kostnym

grasica
grasica

narząd występujący u wszystkich kręgowców żuchwowych; gruczoł dokrewny wchodzący w skład układu chłonnego; odgrywa ważną rolę w tworzeniu mechanizmów odpowiedzi immunologicznej

hemoglobina
hemoglobina

czerwona hemoproteina występująca w erytrocytach kręgowców i hemolimfie niektórych bezkręgowców, zdolna do odwracalnego łączenia się z tlenem i dwutlenkiem węgla i dzięki temu pełniąca funkcję przenośnika tlenu w organizmie

hemoliza
hemoliza

rozpad krwinek czerwonych z uwolnieniem zawartej w nich hemoglobiny, spowodowany uszkodzeniem błony komórkowej

hemopoeza (hematopoeza)
hemopoeza (hematopoeza)

proces powstawania i różnicowania się komórek krwi kręgowców

megakariocyty
megakariocyty

największe komórki szpiku kostnego, z których w wyniku fragmentacji cytoplazmy powstają płytki krwi

mielotoksyczność
mielotoksyczność

toksyczny wpływ na szpik kostny; zostaje on uszkodzony, a produkcja elementów morfotycznych krwi osłabiona lub całkowicie zahamowana

szpik kostny
szpik kostny

tkanka krwiotwórcza wypełniająca jamy szpikowe kości długich, kręgów oraz kości płaskich (mostka, kości czaszki, miednicy, żeber)

śledziona
śledziona

narząd związany z układem krwionośnym, u człowieka leżący w jamie brzusznej, w okolicy lewego podżebrza

Wprowadzenie
Grafika interaktywna