Pojęcie personalizmu

Rd9MNprb2lzg41

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma owalną twarz. Jego włosy są półdługie, falujące, starannie ułożone. Mężczyzna ma wyraźnie zaznaczone brwi i wyraziste oczy.

Początkowo słowo „personalizm”, występujące w języku francuskim (le personalissme) od początków XVIII w. oznaczało „indywidualizm”, a nawet „egoizm” i akcentowało jednostkowe dążenie do zaspokojenia ludzkich potrzeb i interesów. Friedrich Schleiermacher pod koniec XVIII w. użył tego pojęcia w odniesieniu do koncepcji Boga osobowego (odróżniając tę koncepcję od myśli panteistycznej). W słowniku filozoficznym jako nazwa przekonań filozoficznych słowo to zaczęło się pojawiać dopiero pod koniec XIX w.

Słowo „personalizm” pochodzi od łacińskiego wyrazu „persona”, czyli „osoba”. Można wyróżnić trzy podstawowe znaczenia tego pojęcia w filozofii:

• personalizm jako nurtnurt filozoficznynurt w filozofii i humanistyce, obejmujący różne kierunki i dziedziny, połączony wspólnym podejściem do rozumienia człowieka jako istoty wartościowej i wartościotwórczej, podkreślający jego relacje z innym;

• personalizm jako kierunek filozoficznykierunek filozoficznykierunek filozoficzny stworzony przez Emmanuela Mouniera (1905‑1950), rozwijany głównie na łamach francuskiego miesięcznika „Esprit” („Duch”) od początku lat 30. XX w.

• personalizm jako zespół poglądów skoncentrowanych wokół wartości i godności osoby ludzkiejosoba ludzkaosoby ludzkiej oraz osobowych relacji człowieka z innymi oraz ze światem.

PersonalizmpersonalizmPersonalizm w znaczeniu najważniejszego kierunku filozoficznego określanego tą nazwą, stworzonego przez Emmanuela Mouniera przyjmuje następujące tezy i założenia:

• podstawowym obszarem zainteresowania filozofii personalistycznej jest człowiek;

• personalizm akcentuje indywidualne doświadczenie życia w świecie, w szczególności doświadczenie relacji z innymi ludźmi;

• człowiek traktowany jest w świetle personalizmu jako byt obdarzony wartością – w szczególności osobową godnościągodność osobowaosobową godnością (godność osobowa jest dopełniana przez godność osobowościowągodność osobowościowagodność osobowościową i obie składają się na godność człowieka);

• człowiek jest czymś więcej niż jednostka lub element zbiorowości – ma swą autonomię wynikającą z godności;

• wartość człowieka wyraża się przede wszystkim w relacjach z innymi  oraz w możliwości wykraczania w tych relacjach poza siebie i swoje potrzeby oraz interesy;

Źródła personalizmu

R1WJ8XJ1hy3jL1

Zdjęcie przedstawia stronę tytułową czasopisma Znak. To pierwszy numer tego czasopisma datowany na 1946 rok. Na stronie podane są nazwiska autorów i ich teksty, które są opublikowane w numerze.

Źródeł personalizmu można doszukiwać się we wszelkich poglądach i kierunkach, podejmujących problematykę etyczną, począwszy od refleksji Sokratesa nad dobrem w życiu człowieka. Niewątpliwą inspiracją dla tego nurtu jest myśl egzystencjalistyczna, włącznie z jej prekursorami, w szczególności refleksja Pascala czy Kierkegaarda oraz ich pytania o ludzką kondycję w świecie, o sens życia, o to, co konstytuuje wartość człowieka. Z egzystencjalizmem łączy personalizm także głębokie przekonanie, że jedynym przedmiotem refleksji jest ludzkie doświadczenie świata, ludzka podmiotowość i świadomość, a w centrum filozoficznej analizy winno znajdować się ludzkie istnienie w świecie i jego doświadczanie. Nurt ten jest także głęboko osadzony w tradycji chrześcijańskiej, w której źródło mają też pojęcia osoby (Boecjusz, Tomasz z Akwinu) i jej godności, Boga osobowego, miłości jako doskonałej relacji z innym. Tradycja ta, w szczególności tradycja chrześcijańskiego humanizmu, jest najsilniejszym źródłem jego inspiracji. Emmanuel Mounier akcentuje szeroko chrześcijański charakter tego nurtu, obejmujący koncepcje pojmowania człowieka zarówno w katolicyzmie, jak wyznaniach protestanckich. Do inspiracji personalizmu należą także wszelkie ruchy humanistyczne, także niereligijne. Bezpośrednim prekursorem personalizmu w znaczeniu nurtu filozoficznego był Charles Renouvier (1815‑1903), który jako pierwszy w historii filozofii użył nazwy personalizm do określenia zespołu przekonań na temat człowieka i świata, używając go także jako tytułu swego głównego dzieła filozoficznego – Personalizm (1903).

Odmiany personalizmu

W szerokim nurcie filozofii personalistycznej można wyróżnić następujące kierunki:

R1SSzxhyId08b1

Zdjęcie przedstawia portret mężczyzny. Mężczyzna jest w średnim wieku. Ma krótkie, zaczesane ku górze włosy. Ma wyraziste oczy. Jego twarz jest owalna. Mężczyzna ma niewielki zarost.

Największe znaczenie w filozofii XX w. odegrał personalizm Emmanuela Mouniera. Badacz filozofii personalistycznej, Wojciech Słomski omawia rozumienie pojęcia „personalizm” przez tego filozofa:

Słownik