Okno na świat – budowa portu w Gdyni

Na mocy traktatu wersalskiego Polska otrzymała 140 km wybrzeża. Wolne Miasto Gdańsk uzyskało autonomię pod ochroną Ligi Narodów, więc na całym odcinku polskiego wybrzeża brakowało większego portu, dzięki któremu państwo mogłoby rozwijać się gospodarczo. W lutym 1920 r. odbyły się uroczyste zaślubiny z Bałtykiem w Pucku, na które przybył gen. Józef Haller.

RZudsNdhI6h1e

Ilustracja przedstawia wojsko na stojące nad brzegiem morza. Wzdłuż lini morza stoją na koniach zbrojni żołnierze. W rękach trzymają proporce oraz flagi polskie. Na pierwszym planie widać żołnierza na koniu który jest na przedzie, z tyłu widać żołnierza również na koniu który gra na trąbce. Z przodu przed żołnierzami widać wzburzone morze, które rozciąga się po widnokrąg.

Niecałe pół roku później inżynier Tadeusz WendaWendaTadeusz Wenda został oddelegowany na Pomorze, aby znaleźć najlepsze miejsce na przyszły port. Według niego to Gdynia, wówczas niewielka wioska letniskowa, miała najkorzystniejsze warunki. Został mianowany głównym kierownikiem oraz projektantem portu, którego budowa ruszyła w 1922 r. Początkowo prace przebiegały bardzo powoli, przyspieszono je w 1926 r. dzięki funduszom inwestycyjnym pozyskanym przez ministra przemysłu i handlu Eugeniusza Kwiatkowskiego. Budowa portu w Gdyni trwała do 1937 r.

R2nxCTMKvkeAO

Ilustracja przedstawia młodego mężczyznę z wąsem. Mężczyzna ma włosy zaczesane do tyłu, skoncentrowaną twarz, wąsy charakterystycznie podwinięte do góry. Ubrany jest w garnitur , kamizelkę, krawat oraz koszulę z dużym kołnierzykiem.

R1B0TtgpWFKJw

Ilustracja przedstawia mężczyznę wysiadającego z pociągu. Mężczyzn ubrany jest w cylinder, płaszcz oraz garnitur wystający spod płaszcza. Na dłoniach ma skórzane rękawiczki. W prawej ręce trzyma aktówkę oraz laskę. Przed nim widać kontury dwóch innych osób zwróconych do niego twarzą.

Wokół portu powstawała niezbędna infrastruktura, która przyczyniła się do rozbudowy Gdyni. W ciągu zaledwie kilkunastu lat niewielka wioska licząca 1300 mieszkańców zamieniła się w prężnie działające miasto, które w momencie wybuchu II wojny światowej zamieszkiwało ponad 120 tys. osób. Port w Gdyni nie ustępował temu znajdującemu się w Wolnym Mieście Gdańsku, wypływały z niego towary takie jak węgiel, drewno oraz różne produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, początkowo w kierunku krajów skandynawskich, a następnie całej Europy.

Ruch statków w latach 1924–1929

Indeks górny Źródło: Artykuł Port morski Gdynia, Wikipedia.org Indeks górny koniec^{Źródło: Artykuł Port morski Gdynia, Wikipedia.org}

„Jutro będzie gorsze niż dzisiaj” – walka z kryzysem gospodarczym

W związku z prowadzonymi walkami o granice polska gospodarka była wciąż nastawiona na cele wojenne. Aby sprostać narastającym wydatkom, konieczna była zwiększona emisja pieniądza, a więc dodruk banknotów bez pokrycia i powiększenie długu publicznego. Deficyt budżetowy w 1921 r. sięgał 155 proc. W efekcie tego marka polskamarka polskamarka polska – obowiązująca waluta – podlegała inflacji. Towary drożały, a najlepszym wyznacznikiem kryzysowej sytuacji był kurs dolara, który gwałtownie rósł w stosunku do polskiej waluty.

Inflacja marki polskiej (mkp)

inflacja Źródło: Anna Wójtowicz, Grzegorz Wójtowicz, Historia monetarna Polski, Warszawa 2003.

Pod koniec 1923 r. państwo polskie znalazło się w bardzo trudnym położeniu. Jesienią trwająca już od kilku lat inflacja weszła w nowe stadium – hiperinflację. W warunkach kryzysu gospodarczego zaostrzały się konflikty społeczne. W całej Polsce doszło do licznych demonstracji i starć zbrojnych między robotnikami a policją i wojskiem. W Krakowie wybuchło powstanie robotnicze, w którym zginęło kilkadziesiąt osób.

R2ddEKzDRkKYG

Ilustracja przedstawia demonstrację odbywającą się na placu przed wysoką kamienicą. Tłum demonstrujących osób otoczony jest przez żołnierzy. Niektórzy z demonstrujących wspinają się na budynek, stoją na gzymsach i parapetach.

RDjXphKYFns2E1

Ilustracja przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Mężczyzna ma krótkie włosy zaczesane na bok. Na nosie ma charakterystyczne druciane okulary. Twarz mężczyzny jest dość pełna, ma on niewielki wąs. Ubrany jest w marynarkę, koszulę oraz krawat.

Rząd Wincentego Witosa nie był w stanie sprostać kryzysowi, a jego słowa jutro będzie gorsze niż dzisiaj podsumowywały niemoc władz. W grudniu 1923 r., kiedy kurs dolara sięgnął już astronomicznych kwot, rząd Witosa podał się do dymisji, a na jego miejsce powołano nowy gabinet Władysława Grabskiego, który miał wyprowadzić Polskę z chaosu i uporządkować gospodarkę. Specjalne uprawnienia pozwalające na podejmowanie pozaparlamentarnych działań otrzymał tzw. rząd fachowców.

Jednym z pierwszych kroków nowo powstałego rządu była reforma walutowa. Na początku 1924 r. rząd ustanowił nową walutę – złoty polski – i powołał Bank Polski. Ponadto wprowadził jednorazowy podatek majątkowy (od osób posiadających majątek powyżej 10 tys. ówczesnych złotych frankówzłoty frankzłotych franków) oraz radykalne cięcia kosztów.

Władysław Grabski: Plan mój polegał na tym, żeby pobierać podatek majątkowy w przyśpieszonym trybie tak, by starczył on na pokrycie deficytu pierwszych kilku miesięcy. W ciągu zaś tych kilku miesięcy należało dokonać reformy walutowej, która by położyła kres ciągłej groźbie ponownego spadku waluty […]. W tej sytuacji zdecydowałem się na wydanie komunikatu, że w ciągu lutego i marca płatne będą dwie raty zaliczki na podatek majątkowy, które nie zostaną potrącane z rat należnych w ciągu 1924 roku, a tylko w następnych, oraz że od 1 lutego zostanie całkowicie wstrzymany druk pieniędzy papierowych na potrzeby skarbu.

Źródła cytatów: Wincenty Witos: „Wola Ludu” nr 41, 1923, s. 507; Władysław Grabski: Dwa lata pracy u podstaw państwowości naszej (1924–1925), Warszawa 1927, s. 32.

R9085NzeF3OTz

Ilustracja przedstawia banknot dwóch złotych. Na banknocie po prawej stronie widoczna jest twarz młodej kobiety. Kobieta ubrana jest w czepiec, ma na szyi przewieszonych kilka sznurów korali. Pod wizerunkiem kobiety znajduje się cyfra dwa. Po lewej stronie banknotu znajduje się w górnym rogu logo Banku Polskiego, a obok niego w centralnej części napis Bank Polski. W dolnym rogu po lewej stronie znajduje się cyfra dwa, a obok niej napis dwa złote. W centralnej części banknotu znajduje się napis dwa złote, a poniżej napis Warszawa d. 26 lutego 1936 r., a poniżej podpis prezesa banku, naczelnego dyrektora oraz skarbnika.

Centralny Okręg Przemysłowy

W 1926 r. ruszyła budowa magistrali węglowej (nazywanej potocznie Węglówką) – trasy kolejowej łączącej Górny Śląsk z Gdynią, co znacznie usprawniło transport polskiego węgla. Do użytku została ona oddana w 1933 r. Powstawały nowe fabryki, m. in. jedna z najnowocześniejszych fabryk w Europie- Zakłady Azotowe w Tarnowie‑Mościcach. Ostatnią wielką inwestycją przed II wojną światową był Centralny Okręg PrzemysłowyCentralny Okręg PrzemysłowyCentralny Okręg Przemysłowy budowany w latach 1937–1939. Do wybuchu wojny udało się tam stworzyć ponad 100 tys. miejsc pracy. Budowa była ogromnym przedsięwzięciem, którego budżet planowano na 3 mld zł (dla porównania roczny budżet państwa wynosił 2 mld zł). COP stanowił około 15% powierzchni II Rzeczypospolitej. 

R1YIHZfI5z46F

Ilustracja przedstawia grupę mężczyzn elegancko ubranych idących górską drogą obok znajdującej się po ich prawej stronie dużej budowy. Z tyłu za mężczyznami widać gęsty las.

COP znalazł się w równej odległości od wschodniej i zachodniej granicy państwa, w regionie istniało ogromne przeludnienie wsi, a także dostępna była tania siła robocza. Budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego była więc odpowiedzią redukcję bezrobocia, które prowadziło w poprzednich latach do masowych strajków oraz protestów ludności. Miała także wymiar propagandowy, ukazując Polskę, zarówno na arenie międzynarodowej, jak i wśród jej mieszkańców, jako państwo dynamicznie się rozwijające i nowoczesne. COP stał się rynkiem zbytu zarówno dla produktów rolnych ze wschodu kraju, jak i surowców z Górnego Śląska. Znajdowały się tam również bogate złoża gazu ziemnego.

Słownik

Słowa kluczowe

Centralny Okręg Przemysłowy, Eugeniusz Kwiatkowski, port morski w Gdyni, inflacja, hiperinflacja, kryzys gospodarczy

Bibliografia

Krzywicki L., Wspomnienia, t. 1‑3, Warszawa 1957‑59.

Wspomnienia i relacje o reformach Władysława Grabskiego, oprac. M.M. Drozdowski, Warszawa 2004.

Wójtowicz A., Wójtowicz G., Historia monetarna Polski, Warszawa 2003.