Sprawdź się
Zaznacz młodopolskie postulaty dotyczące sztuki.
- Sztuka powinna edukować niewykształcone warstwy społeczeństwa.
- Sztuka powinna być wolna od tendencyjności.
- Sztuka powinna ukazywać całą rzeczywistość.
- Sztuka powinna zagrzewać naród do walki o niepodległość.
Połącz autora ze sformułowanym przez niego postulatem.
Artyści są kapłanami sztuki., Sztuka powinna być odbiciem prawdy życiowej., Pierwszym obowiązkiem prawdziwego artysty jest szczerość.
| Artur Górski | |
| Stanisław Przybyszewski | |
| Zenon Przesmycki |
Oceń prawdziwość zdań. Wskaż Prawda, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub Fałsz – jeśli jest fałszywe.
| Zdanie | Prawda | Fałsz |
| Według Stanisława Przybyszewskiego przekraczanie standardów moralnych przez artystę jest konieczne, aby jego twórczość mogła się rozwijać. | □ | □ |
| Artur Górski krytykował reprezentantów starszego pokolenia za to, że uważają zgodność twórczości artysty z programem literackim za ważniejszą od talentu. | □ | □ |
| Eliza Orzeszkowa krytykowała młode pokolenie twórców za opisywanie przeżyć duchowych, które nie mają wyjaśnienia naukowego. | □ | □ |
| Zenon Przesmycki uważał, że artyści powinni odwoływać się zarówno do materialnej, jak i do duchowej strony ludzkiego życia. | □ | □ |
Wyjaśnij własnymi słowami młodopolskie hasło „sztuka dla sztuki”. Sformułuj wypowiedź pisemną.
Tekst do ćwiczeń 5. i 6.
Confiteor[fragment]
Sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutem, bo jest odbiciem absolutu – duszy.
A ponieważ jest absolutem, więc nie może być ujętą w żadne karby, nie może być na usługach jakiejśkolwiek idei, jest panią, praźródłem, z którego całe życie się wyłoniło.
Sztuka stoi nad życiem, wnika w istotę wszechrzeczy, czyta zwykłemu człowiekowi ukryte runy, obejmuje wszechrzecz od jednej wieczności do drugiej, nie zna ni granic, ni praw, zna tylko jedną odwieczną ciągłość i potęgę bytu duszy, kojarzy duszę człowieka z duszą wszechnatury, a duszę jednostki uważa za przejaw tamtej.
Sztuka tendencyjna, sztuka pouczająca, sztuka‑rozrywka, sztuka‑patriotyzm, sztuka mająca jakiś cel moralny lub społeczny przestaje być sztuką, a staje się biblią pauperum dla ludzi, którzy nie umieją myśleć lub są zbyt mało wykształceni, by móc przeczytać odnośne podręczniki – a dla takich ludzi potrzebni są nauczyciele wędrowni, a nie sztuka.
Działać na społeczeństwo pouczająco albo moralnie, rozbudzać w nim patriotyzm lub społeczne instynkta za pomocą sztuki, znaczy poniżać ją, spychać z wyżyn absolutu do nędznej przypadkowości życia, a artysta, który to robi, niegodny jest miana artysty.
Sztuka demokratyczna, sztuka dla ludu, jeszcze niżej stoi. Sztuka dla ludu to wstrętne i płaskie banalizowanie środków, jakimi się artysta posługuje, to plebejuszowskie udostępnienie tego, co z natury rzeczy jest trudno dostępnym.
Dla ludu chleba potrzeba, nie sztuki, a jak będzie miał chleb, to sam sobie drogę znajdzie.
Zwlekać sztukę z jej piedestału, włóczyć ją po wszystkich rynkach i ulicach to rzecz świętokradcza.
Tak pojęta sztuka staje się najwyższą religią, a kapłanem jej jest artysta.Źródło: Stanisław Przybyszewski, Confiteor, [w:] Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Wrocław 2000, s. 220–221.
Dlaczego Stanisław Przybyszewski odmawia niektórym dziełom miana sztuki? Jakie to dzieła? Sformułuj wypowiedź pisemną.
Jak rozumiesz stwierdzenie Przybyszewskiego, że sztuka jest najwyższą religią? Sformułuj wypowiedź pisemną.
Dlaczego młodopolscy twórcy odnosili się z niechęcią do programów literackich? Sformułuj wypowiedź pisemną.
Wybierz młodopolski utwór, który twoim zdaniem realizuje hasło „sztuka dla sztuki”. Uzasadnij swój wybór w wypowiedzi pisemnej.
Moderniści chcieli przywrócić sztuce jej należną pozycję. Zastanów się, w których wcześniejszych epokach zajmowała ona – według ich kryteriów – właściwe miejsce?