218‑201 p.n.e. – II wojna punicka między Kartaginą i Rzymem
2 sierpnia 216 p.n.e. – bitwa pod Kannami – największe zwycięstwo Hannibala nad wojskami rzymskimi podczas II wojny punickiej
19 października 202 p.n.e. – bitwa pod Zamą – decydujące starcie w II wojnie punickiej, które przesądziło o klęsce Hannibala
1781 – Christian Wilhelm Kindleben opublikował studencką pieśń Gaudeāmus igitur w znanej nam dzisiaj postaci
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
Ra76IyAqddlOt1
Scenariusz zajęć do pobrania
Scenariusz zajęć do pobrania
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: l) formy czasowników nieregularnych: - verba semideponentia. 8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii: l) odmienia następujące czasowniki nieregularne: - verba semideponentia.
Nauczysz się
wykorzystywać znajomość verba semideponentiaVerba semideponentiaverba semideponentia;
czytać ze zrozumieniem w języku łacińskim oraz odpowiadać na pytania związane z danym tekstem;
konstruować krótkie dialogi w języku łacińskim na bazie przeczytanego tekstu.
Verba semideponentia
Językowi łacińskiemu znane są tzw. połowiczne deponentia. Są to czasowniki, które formy czasu praesentis, imperfecti i futuri I tworzą tylko w stronie czynnej, a perfecti, plusquamperfecti i futuri II tworzą tylko w stronie biernej.
Jeden z czasowników zachowuje się inaczej. Czasownik revertor, revertī, revertī czasy praesens, imperfectum i futurum I tworzy w stronie biernej, a czasy perfectum, plusquamperfectum i futurum II - w stronie czynnej.
Verba semideponentia zachowują znaczenie czynne.
Wiesz już, że verba semideponentia to takie czasowniki, które formy czasu praesentis, imperfecti i futuri I tworzą tylko w stronie czynnej, a perfecti, plusquamperfecti i futuri II tworzą tylko w stronie biernej. Od tej zasady jest jeden wyjątek. Jeden z czasowników czasy praesens, imperfectum i futurum I tworzy w stronie biernej, a czasy perfectum, plusquamperfectum i futurum II - w stronie czynnej. Verba deponentia natomiast wszystkie formy tworzą w stronie biernej. Zapamiętaj jednak, że zarówno verba semideponentia, jak i verba deponentia, mają znaczenie czynne!
R3EQ0OBJo95lm
Ćwiczenie 1
Wskaż, które z podanych czasowników są semideponentia, a które deponentia. Lista czasowników do przyporządkowania: 1. sequor, sequī, secūtus sum 2. revertor, revertī, revertī 3. soleō, solēre, solitus sum 4. cōnor, cōnārī, cōnātus sum 5. audeō, audēre, ausus sum 6. fīdō, fīdere, fīsus sum 7. gaudeō, gaudēre, gāvīsus sum 8. proficīscor, proficīscī, profectus sum 9. labor, lābī, lāpsus sum
Wskaż, które z podanych czasowników są semideponentia, a które deponentia. Lista czasowników do przyporządkowania: 1. sequor, sequī, secūtus sum 2. revertor, revertī, revertī 3. soleō, solēre, solitus sum 4. cōnor, cōnārī, cōnātus sum 5. audeō, audēre, ausus sum 6. fīdō, fīdere, fīsus sum 7. gaudeō, gaudēre, gāvīsus sum 8. proficīscor, proficīscī, profectus sum 9. labor, lābī, lāpsus sum
Przetłumacz zdania na język polski: 1. Puer gaudet. 2. Femina Deo confidit. 3. Pueri aquis insultare audent. 4. Vir domum revertitur.
Przetłumacz zdania na język polski: 1. Puer gaudet. 2. Femina Deo confidit. 3. Pueri aquis insultare audent. 4. Vir domum revertitur.
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom, a następnie dobierz do nich właściwe opisy.
Fēmina Deō cōnfīdit., Vir domum revertitur., Pueri aquis īnsultāre audent., Puer gaudet.
.................
.................
.................
.................
R1FfdWMO8jq9f
Ćwiczenie 3
Wskaż zdanie, które wyraża tę samą myśl, co zdanie następujące: Cottīdiānō pater convīvium suavum habēbat. Możliwe odpowiedzi: 1. Pater convīvium suāvum habēre solitus est. 2. Pater convīvium suāvum habēre gāvīsus est. 3. Pater convīvium suāvum habēre ausus est.
Wskaż zdanie, które wyraża tę samą myśl, co zdanie następujące: Cottīdiānō pater convīvium suavum habēbat. Możliwe odpowiedzi: 1. Pater convīvium suāvum habēre solitus est. 2. Pater convīvium suāvum habēre gāvīsus est. 3. Pater convīvium suāvum habēre ausus est.
Cottīdiānō pater convīvium suavum habēbat.">
Które z poniższych zdań wyraża tę samą myśl, co zdanie następujące: Cottīdiānō pater convīvium suavum habēbat.
Pater convīvium suāvum habēre solitus est.
Pater convīvium suāvum habēre gāvīsus est.
Pater convīvium suāvum habēre ausus est.
m8aa7031684d854c4_0000000000002
mam odwagę, ośmielam się, odważam się, ważę się
m8aa7031684d854c4_0000000000003
mieć odwagę, ośmielać się, odważać się, ważyć się
m8aa7031684d854c4_0000000000004
miałem odwagę, ośmieliłem się, odważyłem się, ważyłem się
m8aa7031684d854c4_0000000000005
wierzę, ufam
m8aa7031684d854c4_0000000000006
wierzyć, ufać
m8aa7031684d854c4_0000000000007
wierzyłem, ufałem
m8aa7031684d854c4_0000000000008
cieszę się, jestem zadowolony/a
m8aa7031684d854c4_0000000000009
cieszyć się, być zadowolonym
m8aa7031684d854c4_0000000000010
cieszyłem się, byłem zadowolony
m8aa7031684d854c4_0000000000011
mam w zwyczaju
m8aa7031684d854c4_0000000000012
mieć w zwyczaju
m8aa7031684d854c4_0000000000013
miałem w zwyczaju
m8aa7031684d854c4_0000000000014
wracam, powracam
m8aa7031684d854c4_0000000000015
wracać, powracać
m8aa7031684d854c4_0000000000015
wróciłem, powróciłem
m8aa7031684d854c4_0000000000017
zaufałem
m8aa7031684d854c4_0000000000018
zaufać
m8aa7031684d854c4_0000000000019
zaufałem
m8aa7031684d854c4_0000000000020
nie ufam
m8aa7031684d854c4_0000000000021
nie ufać
m8aa7031684d854c4_0000000000022
nie czułem
Przypomnienie postaci Hannibala Barkasa
Rha5SqQaTv6qn1
Czarnobiała ilustracja przedstawia popiersie Hannibala. Ukazany jest jako mężczyzna w średnim wieku. Głowę odchyla lekko w bok, patrzy w dal. Ma krótki kręcony zarost, na głowie hełm, spod którego wystają kosmyki włosów. Ramiona spowite są szatą sczepioną okrągłą zapinką. Dodatkowe informacje: Hannibal Barkas urodził się w 247 r. p.n.e. jako syn Hamilkara Barkasa. Jeszcze będąc dzieckiem, zaprzysiągł wobec ojca wieczną nienawiść Rzymianom.
Czarnobiała ilustracja przedstawia popiersie Hannibala. Ukazany jest jako mężczyzna w średnim wieku. Głowę odchyla lekko w bok, patrzy w dal. Ma krótki kręcony zarost, na głowie hełm, spod którego wystają kosmyki włosów. Ramiona spowite są szatą sczepioną okrągłą zapinką. Dodatkowe informacje: Hannibal Barkas urodził się w 247 r. p.n.e. jako syn Hamilkara Barkasa. Jeszcze będąc dzieckiem, zaprzysiągł wobec ojca wieczną nienawiść Rzymianom.
Hannibal Barkas – ilustracja z książki Theodora Mommsena pt: „Historia Rzymu”, wikimedia.org, domena publiczna
RdwTrTt4wZcLM1
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Cornelisa Corta pt. „Bitwa pod Zamą”. Jest to scena starcia wojsk rzymskich z punickimi. W centralnej części obrazu znajdują się wojownicy jadący na słoniach. Dwa słonie ukazane są z przodu, jeden, na drugim planie, tyłem. Na pierwszym planie walczy konnica. Na ziemi leżą martwi i ranni żołnierze. Nad walczącymi powiewają chorągwie. Dodatkowe informacje: 1: Po śmierci ojca służył w wojsku pod rozkazami swego szwagra Hasdrubala, a gdy tego zamordowano w roku 221 p.n.e., został naczelnym wodzem armii kartagińskiej i natychmiast rozpoczął przygotowania do nowej wojny z Rzymem (II wojny punickiej). 2. Na czarnobiałej ilustracji ukazano słonie atakujące żołnierzy rzymskich. Ze słoni strzelają z kusz Kartagińczycy. Dodatkowe informacje: Szarża słoni kartagińskich nie odniosła spodziewanego sukcesu. Wojska Rzymskie hałasując odstraszyły zwierzęta, wśród których jedna część przebiegła pomiędzy legionami, a druga zawróciła w stronę wojsk Hannibala. Henri-Paul Motte, Kartagińskie słonie bojowe atakują piechotę rzymską, 1890, w: Wiedza o XX wieku, Rheda 1931
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Cornelisa Corta pt. „Bitwa pod Zamą”. Jest to scena starcia wojsk rzymskich z punickimi. W centralnej części obrazu znajdują się wojownicy jadący na słoniach. Dwa słonie ukazane są z przodu, jeden, na drugim planie, tyłem. Na pierwszym planie walczy konnica. Na ziemi leżą martwi i ranni żołnierze. Nad walczącymi powiewają chorągwie. Dodatkowe informacje: 1: Po śmierci ojca służył w wojsku pod rozkazami swego szwagra Hasdrubala, a gdy tego zamordowano w roku 221 p.n.e., został naczelnym wodzem armii kartagińskiej i natychmiast rozpoczął przygotowania do nowej wojny z Rzymem (II wojny punickiej). 2. Na czarnobiałej ilustracji ukazano słonie atakujące żołnierzy rzymskich. Ze słoni strzelają z kusz Kartagińczycy. Dodatkowe informacje: Szarża słoni kartagińskich nie odniosła spodziewanego sukcesu. Wojska Rzymskie hałasując odstraszyły zwierzęta, wśród których jedna część przebiegła pomiędzy legionami, a druga zawróciła w stronę wojsk Hannibala. Henri-Paul Motte, Kartagińskie słonie bojowe atakują piechotę rzymską, 1890, w: Wiedza o XX wieku, Rheda 1931
Giulio Romano, „Bitwa pod Zamą”, 1521, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie, grafik.rp.pl, CC BY 3.0
Hannibal wyprawił się na Hiszpanię w roku 219 p.n.e., po 8‑miesięcznym oblężeniu zdobył sprzymierzony z Rzymem Sagunt, co było powodem do wypowiedzenia wojny przez Rzymian. Następnie dokonał z wojskiem niezwykle śmiałej wyprawy przez Alpy do Italii, pragnąc zaskoczyć Rzymian nieprzygotowanych do wojny. W pierwszym okresie wojny, Hannibal zadał szereg klęsk Rzymianom: w roku 217 nad Jeziorem Trazymeńskim, w roku 216 pod Kannami. Potem jednak nastąpiły niepowodzenia, w tym nie udało się planowane zdobycie Rzymu. Mimo to, jeszcze przez szereg lat utrzymał się Hannibal w Italii i dopiero w roku 203 wrócił do Afryki; wtedy Publiusz Korneliusz Scypion, nazwany później Afrykańskim, zadał mu ostateczną klęskę pod Zamą w Afryce w roku 202. Hannibal, po zawarciu pokoju, przez jakiś czas działał jeszcze jako naczelny polityk w Kartaginie. Podejrzany o knowania z wrogami Rzymu, w roku 196 udał się do Azji; najpierw znalazł schronienie u Antiocha III Wielkiego, potem na Krecie, wreszcie u króla Bitynii Prusjasza, który jednak zgodził się go wydać w ręce Rzymian. Hannibal, aby nie popaść w ręce wroga, w 182 r. p.n.e. popełnił samobójstwo.
R4XNyWikrJcUy1
Ilustracja przedstawia dzieło Johna Trumbulla pt. „Śmierć Emiliusza Paulusa na polu bitwy”. Ukazana jest scena z bitwy pod Kannami. W centrum obrazu znajduje się wódz rzymski (Warron?). Obok niego stoi ekwita z koniem, w pełnym uzbrojeniu. Mówi do wodza, wskazując ręką w prawą stronę. Na drugim planie ukazani są walczący żołnierze. W lewym rogu widnieje postać żołnierza rzymskiego wznoszącego w górę insygnium legionów: orła trzymającego wieniec. Dodatkowa informacja: W bitwie pod Kannami, w sposób najdoskonalszy i najprostszy, został użyty manewr okrążenia wroga. Nigdy przedtem, ani nigdy potem, nie rozegrała się już batalia, w której dwukrotnie słabsza armia potrafiłaby okrążyć i wyciąć w pień siły wroga.
Ilustracja przedstawia dzieło Johna Trumbulla pt. „Śmierć Emiliusza Paulusa na polu bitwy”. Ukazana jest scena z bitwy pod Kannami. W centrum obrazu znajduje się wódz rzymski (Warron?). Obok niego stoi ekwita z koniem, w pełnym uzbrojeniu. Mówi do wodza, wskazując ręką w prawą stronę. Na drugim planie ukazani są walczący żołnierze. W lewym rogu widnieje postać żołnierza rzymskiego wznoszącego w górę insygnium legionów: orła trzymającego wieniec. Dodatkowa informacja: W bitwie pod Kannami, w sposób najdoskonalszy i najprostszy, został użyty manewr okrążenia wroga. Nigdy przedtem, ani nigdy potem, nie rozegrała się już batalia, w której dwukrotnie słabsza armia potrafiłaby okrążyć i wyciąć w pień siły wroga.
John Trumbull, „Śmierć Emiliusza Paulusa na polu bitwy”, 1773, Galeria Sztuki Uniwersytetu w Yale, Stany Zjednoczone, Wikimedia.org, domena publiczna
Hannibal cōpiāsm8aa7031684d854c4_0000000000026cōpiās in Ītaliam dūcere et bellum cum Rōmānīs gerere cōnstituitm8aa7031684d854c4_0000000000027cōnstituit. Rōmānōs inquit timērem8aa7031684d854c4_0000000000028timēre nōn soleō. Hannibal, quī somnīsm8aa7031684d854c4_0000000000029somnīs fisus est, illā nocte in somniō vidēbātur in conciliumm8aa7031684d854c4_0000000000030concilium deōrum vocārī, ubi dē itinerem8aa7031684d854c4_0000000000031itinere rogāvit. Iuppiter Ducem inquit dabō quī tē in Ītaliam dūcet. Aderatm8aa7031684d854c4_0000000000032Aderatiuvenism8aa7031684d854c4_0000000000033iuvenis, quī Hannibalī mē inquit sequīm8aa7031684d854c4_0000000000034sequī dēbēs. Nōlī in itinere respicerem8aa7031684d854c4_0000000000035respicere neque reverti et in somniō profectī suntm8aa7031684d854c4_0000000000036profectī sunt. Hannibal tamen, quod mīlitēs suōs spectāre volēbat, respicere ausus est. Tum post sē vīdit mōnstrum magnum, quod agrōs et silvās et vīllās dēlēbatm8aa7031684d854c4_0000000000037dēlēbat. Hannibal ducem dē mōnstrō rogāre ausus est. Iuvenis eī respondit: vastitāsm8aa7031684d854c4_0000000000038vastitāsĪtaliae est.
Wskaż, które z poniższych zdań odnoszących się do opowieści o śnie Hannibala są prawdziwe: 1. Hannibal dīcit sē timēre nōn solēre. 2. Iuvenis dīcit Hannibalem revertī posse. 3. Hannibal somnīs fīdere dīcitur.
Wskaż, które z poniższych zdań odnoszących się do opowieści o śnie Hannibala są prawdziwe: 1. Hannibal dīcit sē timēre nōn solēre. 2. Iuvenis dīcit Hannibalem revertī posse. 3. Hannibal somnīs fīdere dīcitur.
Znasz już historię o śnie Hannibala. Zaznacz, które z poniższych zdań są prawdziwe.
Hannibal dīcit sē timēre nōn solēre.
Iuvenis dīcit Hannibalem revertī posse.
Hannibal somnīs fīdere dīcitur.
m8aa7031684d854c4_0000000000023
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej A‑Z, red. Z. Piszczek, Warszawa 1966
m8aa7031684d854c4_0000000000024
Hannibal zdecydował, że poprowadzi armię do Italii i będzie prowadził wojnę z Rzymianami. Mówił, że nie zwykł bać się Rzymian. Pewnej nocy, Hannibalowi, który ufał snom, przyśniło się, że został wezwany na naradę bogów, gdzie zapytał o drogę. Jowisz powiedział: „Dam ci przewodnika, który poprowadzi cię do Italii”. Zjawił się młodzieniec, który rzekł do Hannibala: „Musisz iść ze mną. Nie zatrzymuj i nie odwracaj się po drodze”, i wyruszyli we śnie. Hannibal śmiał jednak spojrzeć do tyłu, ponieważ chciał zobaczyć swoich żołnierzy. Wtedy zobaczył za sobą ogromnego potwora, który niszczył gospodarstwa, pola i lasy. Odważył się zapytać przewodnika o potwora. Młodzieniec odpowiedział mu: „Oto zagłada Italii”.
Tłumaczenie: Autor opracowania
m8aa7031684d854c4_0000000000025
Fragmenty podręcznika H. Cullen'a i J. Taylor'a, Latin to GCSE Part 2, Bloomsbury Academic, Londyn‑Nowy Jork 2016.
concilium, conciliī (n) – conventūs hominum in ūnum locum; zgromadzenie, zebranie
m8aa7031684d854c4_0000000000031
iter, itineris (n)
R5WOqRKi80nGu1
Ilustracja przedstawia drogę pomiędzy górami.
Wycieczka, online-skills, CC BY 3.0
m8aa7031684d854c4_0000000000032
adsum, adesse, adfuī – stawić się, być obecnym
m8aa7031684d854c4_0000000000033
iuvenis, is (m, f) – młody mężczyzna, młodzieniec; młoda kobieta
m8aa7031684d854c4_0000000000034
sequor, sequī, secūtus sum = cum aliquō precedente īre Albī hominēs rubrum hominem sequuntur.
R4GTEpxJvh5oP1
Ilustracja przedstawia czerwonego ludzika, które idzie kilkoro niebieskich ludzików.
Śledzenie, online-skills, CC BY 3.0
m8aa7031684d854c4_0000000000035
respicio, respicere - nie oglądaj się za siebie
m8aa7031684d854c4_0000000000036
proficīscor, proficīscī, profectus sum = prōcēdō, prōcēdere, prōcessī, prōcessum; wyruszać, iść, maszerować
m8aa7031684d854c4_0000000000037
dēleō, dēlēre, dēlēvī, dēlētum
m8aa7031684d854c4_0000000000038
vastitās, vastitātis (f) = ruīna, ruīnae (f)
Pieśń Gaudeamus igitur (Radujmy się więc)
R1WaWUY2R4Qhq
Ilustracja interaktywna przedstawia pięciolinię wygiętą w kształcie fali, na której znajduje się zapis nutowy. Dodatkowo zamieszczono utwór muzyczny „Gaudeamus igitur”. Pieśń wykonywana jest przez chór przy akompaniamencie pianina. Utwór cechuje się szybkim tempem oraz żywiołowym, radosnym charakterem.
Ilustracja interaktywna przedstawia pięciolinię wygiętą w kształcie fali, na której znajduje się zapis nutowy. Dodatkowo zamieszczono utwór muzyczny „Gaudeamus igitur”. Pieśń wykonywana jest przez chór przy akompaniamencie pianina. Utwór cechuje się szybkim tempem oraz żywiołowym, radosnym charakterem.
„Gaudeamus igitur”, lacina.info.pl, CC BY 3.0
R1FFWopEdzJo11
Ilustracja przedstawia dzieło Laurentinusa de Voltolina pt. „Henricus de Alemannia przemawiający z mównicy naprzeciwko swoich uczniów”. Na obrazie widnieje aula; po lewej stronie na katedrze zasiada wykładowca, po prawej w ławkach siedzą studenci. Naukowiec ma długą ciemną brodę, niebieską szatę, a na głowię chustę. Na podłodze obok katedry siedzi starszy mężczyzna z brodą, który patrzy na Henrykusa. Reakcje uczniów są różne. Siedzący w pierwszych rzędach słuchają i notują. Z tyłu auli studenci rozmawiają; jeden, oparty o ławkę, sprawia wrażenie śpiącego. Dodatkowa informacja: Pieśń Gaudeamus igitur (Radujmy się więc) jest studencką pieśnią hymniczną, śpiewaną w trakcie uroczystości akademickich. Powstała w XIII lub XIV wieku. Tekst, który jest zbliżony do dzisiejszej wersji pieśni, zachował się w śpiewniku studenckim z Niemiec z XVIII w. Tekst znalazł Christian Wilhelm Kindleben i po znaczącej korekcie wydał w 1781 roku w znanej nam dzisiaj postaci.
Ilustracja przedstawia dzieło Laurentinusa de Voltolina pt. „Henricus de Alemannia przemawiający z mównicy naprzeciwko swoich uczniów”. Na obrazie widnieje aula; po lewej stronie na katedrze zasiada wykładowca, po prawej w ławkach siedzą studenci. Naukowiec ma długą ciemną brodę, niebieską szatę, a na głowię chustę. Na podłodze obok katedry siedzi starszy mężczyzna z brodą, który patrzy na Henrykusa. Reakcje uczniów są różne. Siedzący w pierwszych rzędach słuchają i notują. Z tyłu auli studenci rozmawiają; jeden, oparty o ławkę, sprawia wrażenie śpiącego. Dodatkowa informacja: Pieśń Gaudeamus igitur (Radujmy się więc) jest studencką pieśnią hymniczną, śpiewaną w trakcie uroczystości akademickich. Powstała w XIII lub XIV wieku. Tekst, który jest zbliżony do dzisiejszej wersji pieśni, zachował się w śpiewniku studenckim z Niemiec z XVIII w. Tekst znalazł Christian Wilhelm Kindleben i po znaczącej korekcie wydał w 1781 roku w znanej nam dzisiaj postaci.
Laurentinus de Voltolina, „Henricus de Alemannia naprzeciwko swoich uczniów”, druga poł. XIV wieku, Muzeum Druku i Rysunków w Berlinie, Niemcy, Wikimedia.org, CC BY 3.0
Zwrotki pierwsza i czwarta pieśni Gaudeamus igitur
Gaudeāmusm8aa7031684d854c4_0000000000039Gaudeāmus igitur, Iuvenēs dumm8aa7031684d854c4_0000000000040dum sumus; Post iūcundamm8aa7031684d854c4_0000000000041iūcundam iuventūtem, Post molestamm8aa7031684d854c4_0000000000042molestam senectūtem, Nōs habēbit humusm8aa7031684d854c4_0000000000043humus!
Vīvat Acadēmia, Vīvant professōrēs, Vīvat membrumm8aa7031684d854c4_0000000000044membrumquodlibetm8aa7031684d854c4_0000000000045quodlibet, Vīvant membra quaelibet, Semper sint in flōrem8aa7031684d854c4_0000000000046flōre!
R1Io1gkoZ48HE
Ćwiczenie 5
Podaj polskie znaczenie następujących słów: 1. iuvenis, iuvenis 2. humus, humi 3. timeo, timere, timui 4. iter, itineris 5. sequor, sequi, secutus sum
Podaj polskie znaczenie następujących słów: 1. iuvenis, iuvenis 2. humus, humi 3. timeo, timere, timui 4. iter, itineris 5. sequor, sequi, secutus sum
Przypomnij sobie słownictwo poznane w trakcie lekcji. Przyjrzyj się wybranym ilustracjom, a następnie dobierz do nich właściwe słowa w języku łacińskim.
Mōs meus est. Meae cōnsuētūdinis est. Cōnsuēscō, cōnsuēscere, cōnsuēvī, cōnsuētum
Fīdūciam habeō. Spem pōnō.
RfbiJrIJSidHT
Ćwiczenie 7
Wskaż, które ze zdań w języku polskim są tłumaczeniem przytoczonych zdań łacińskich, pochodzących z pieśni „Gaudeamus igitur”. Vīvat membrum quodlibet. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Iuvenēs dum sumus. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Nōs habēbit humus. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Vīvant membra quaelibet. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Semper sint in flōre. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Vīvat Acadēmia. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Post molestam senectutem. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Gaudeāmus igitur. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Vīvant professōrēs. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Post iūcundam iuventūtem. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek.
Wskaż, które ze zdań w języku polskim są tłumaczeniem przytoczonych zdań łacińskich, pochodzących z pieśni „Gaudeamus igitur”. Vīvat membrum quodlibet. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Iuvenēs dum sumus. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Nōs habēbit humus. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Vīvant membra quaelibet. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Semper sint in flōre. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Vīvat Acadēmia. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Post molestam senectutem. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Gaudeāmus igitur. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Vīvant professōrēs. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek. Post iūcundam iuventūtem. Możliwe odpowiedzi: 1. Niechaj kwitną zawsze 2. Pochłonie nas ziemia 3. Dopókiśmy młodzi 4. Po przykrej starości 5. Radujmy się więc 6. Niech żyje Akademia 7. Niech żyją profesorowie 8. Po przyjemnej młodości 9. Niech żyją wszyscy członkowie 10. Niech żyje każdy członek.
Aby przypomnieć sobie poznane zwrotki uniwersyteckiej pieśni Gaudeamus igitur, połącz w pary jej wersy w języku łacińskim z odpowiadającymi im wersami w języku polskim.
Niechaj kwitną zawsze!, Niech żyją wszyscy członkowie,, Niech żyje każdy członek,, Radujmy się więc,, Niech żyją profesorowie,, Dopókiśmy młodzi;, Po uciesznej młodości,, Po przykrej starości,, Pochłonie nas ziemia!, Niechaj żyje Akademia,
Gaudeāmus igitur,
Iuvenēs dum sumus;
Post iūcundam iuventūtem,
Post molestam senectutem,
Nōs habēbit humus!
Vīvat Acadēmia,
Vīvant professōrēs,
Vīvat membrum quodlibet,
Vīvant membra quaelibet,
Semper sint in flōre!
Słowniki
Słownik pojęć
Verba semideponentia
Verba semideponentia
językowi łacińskiemu znane są tzw. połowiczne deponensy. Są to czasowniki, które formy czasu praesentis, imperfecti i futuri I tworzą tylko w stronie czynnej, a perfecti, plusquamperfecti i futuri II tworzą tylko w stronie biernej. Do tej grupy należą czasowniki: audeō, audēre, ausus sum; gaudeō, gaudēre, gāvīsus sum; fīdō, fīdere, fīsus sum; soleō, solēre, solitus sum. Jeden z czasowników należących do grupy verba semideponentia zachowuje się inaczej. Czasownik revertor, revertī, revertī czasy praesens, imperfectum i futurum I tworzy w stronie biernej, a czasy perfectum, plusquamperfectum i futurum II - w stronie czynnej. Verba semideponentia zachowują znaczenie czynne.
Słownik łacińsko polski
RDyfYknGrJBmg1
Słownik łacińsko – polski
Słownik łacińsko – polski
Źródło: online skills, licencja: CC0.
m8aa7031684d854c4_0000000000314
Galeria dzieł sztuki
Ro4g2uQ1fSJxY1
Czarnobiała ilustracja przedstawia popiersie Hannibala. Ukazany jest jako mężczyzna w średnim wieku. Głowę odchyla lekko w bok, patrzy w dal. Ma krótki kręcony zarost, na głowie hełm, spod którego wystają kosmyki włosów. Ramiona spowite są szatą sczepioną okrągłą zapinką.
Hannibal Barkas – ilustracja z książki Theodora Mommsena pt: „Historia Rzymu”, wikimedia.org, domena publiczna
R7ZXFVADsgvV61
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Cornelisa Corta pt. „Bitwa pod Zamą”. Jest to scena starcia wojsk rzymskich z punickimi. W centralnej części obrazu znajdują się wojownicy jadący na słoniach. Dwa słonie ukazane są z przodu, jeden, na drugim planie, tyłem. Na pierwszym planie walczy konnica. Na ziemi leżą martwi i ranni żołnierze. Nad walczącymi powiewają chorągwie. Dodatkowe informacje: 1: Po śmierci ojca służył w wojsku pod rozkazami swego szwagra Hasdrubala, a gdy tego zamordowano w roku 221 p.n.e., został naczelnym wodzem armii kartagińskiej i natychmiast rozpoczął przygotowania do nowej wojny z Rzymem (II wojny punickiej). 2. Na czarnobiałej ilustracji ukazano słonie atakujące żołnierzy rzymskich. Ze słoni strzelają z kusz Kartagińczycy.
Giulio Romano, „Bitwa pod Zamą”, 1521, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie, grafik.rp.pl, CC BY 3.0
R26ad4mDj54zU1
Ilustracja przedstawia dzieło Johna Trumbulla pt. „Śmierć Emiliusza Paulusa na polu bitwy”. Ukazana jest scena z bitwy pod Kannami. W centrum obrazu znajduje się wódz rzymski (Warron?). Obok niego stoi ekwita z koniem, w pełnym uzbrojeniu. Mówi do wodza, wskazując ręką w prawą stronę. Na drugim planie ukazani są walczący żołnierze. W lewym rogu widnieje postać żołnierza rzymskiego wznoszącego w górę insygnium legionów: orła trzymającego wieniec.
John Trumbull, „Śmierć Emiliusza Paulusa na polu bitwy”, 1773, Galeria Sztuki Uniwersytetu w Yale, Stany Zjednoczone, Wikimedia.org, domena publiczna
R1Ma2DCx7yVfq1
Ilustracja przedstawia dzieło Laurentinusa de Voltolina pt. „Henricus de Alemannia przemawiający z mównicy naprzeciwko swoich uczniów”. Na obrazie widnieje aula; po lewej stronie na katedrze zasiada wykładowca, po prawej w ławkach siedzą studenci. Naukowiec ma długą ciemną brodę, niebieską szatę, a na głowię chustę. Na podłodze obok katedry siedzi starszy mężczyzna z brodą, który patrzy na Henrykusa. Reakcje uczniów są różne. Siedzący w pierwszych rzędach słuchają i notują. Z tyłu auli studenci rozmawiają; jeden, oparty o ławkę, sprawia wrażenie śpiącego.
Laurentinus de Voltolina, „Liber ethicorum des Henricus de Alemannia”, druga poł. XIV wieku, Kupferstichkabinett w Berlinie, Niemcy, Wikimedia.org, CC BY 3.0
Biblioteka muzyczna
R1WaWUY2R4Qhq1
Ilustracja interaktywna przedstawia pięciolinię wygiętą w kształcie fali, na której znajduje się zapis nutowy. Dodatkowo zamieszczono utwór muzyczny „Gaudeamus igitur”. Pieśń wykonywana jest przez chór przy akompaniamencie pianina. Utwór cechuje się szybkim tempem oraz żywiołowym, radosnym charakterem.
Ilustracja interaktywna przedstawia pięciolinię wygiętą w kształcie fali, na której znajduje się zapis nutowy. Dodatkowo zamieszczono utwór muzyczny „Gaudeamus igitur”. Pieśń wykonywana jest przez chór przy akompaniamencie pianina. Utwór cechuje się szybkim tempem oraz żywiołowym, radosnym charakterem.
„Gaudeamus igitur”, lacina.info.pl, CC BY 3.0
Bibliografia
H. Cullen, J. Taylor, Latin to GCSE Part 2, Bloomsbury Academic, Londyn‑Nowy Jork 2016.
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.
H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012.
L. Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.
