Polska to my. Demokracja
Po przeczytaniu tekstu źródłowego wykonaj ćwiczenia.
Oceńcie sposób argumentacji osób, które uczestniczą w dyskusji. Która z nich bardziej was przekonuje?
Zastanówcie się, co jest silną, a co słabą stroną przedstawionych argumentów.
UWAGA Nie oceniamy stanowiska, które zajęli uczestnicy dyskusji.
wymienić najważniejsze cechy i funkcje państwa;
zastosować podstawowe zasady prowadzenia dyskusji;
określić, czym jest samorząd szkolny.
poznawać wartości, na których opiera się demokracja;
porównywać zasady demokracji pośredniej i bezpośredniej;
wskazywać zalety i wady demokracji.
Demokracja
Słowo demokracja pojawiło się w starożytnej Grecji. Powstało z połączenia dwóch słów: demos – lud i kratos – władza, rząd. Oznaczało władzę ludu (ludowładztwo), czyli rządy ogółu obywateli. Najważniejszymi wartościami i zasadami greckiej demokracji były wolność i równość obywateli.
Współcześnie przyjmuje się, że podstawą i celem demokratycznego sprawowania władzy są:
WOLNOŚĆ |
RÓWNOŚĆ |
SPRAWIEDLIWOŚĆ |
TOLERANCJA |
PLURALIZM |
PRAWORZĄDNOŚĆ |
GODNOŚĆ CZŁOWIEKA |
Z większością tych pojęć już się spotkałeś/spotkałaś i potrafisz je wyjaśnić. Przypomnijmy, że:
pluralizm oznacza wielość/różnorodność, np. w państwie może działać wiele partii politycznych posiadających odmienne programy;
praworządność oznacza przestrzeganie obowiązującego prawa przez wszystkich obywateli, ale również instytucje, organizacje i organy państwa.
System polityczny, państwo, partie polityczne, wszelkie organizacje i instytucje społeczne zasługują na miano demokratycznych, jeśli w swoich programach i działaniach uwzględniają i realizują wymienione wartości.
Klejstenes żył na przełomie VI i V wieku p.n.e. Przeprowadził reformy, które stały się podstawą demokracji ateńskiej. Nazywany jest ojcem demokracji. Jednym z ciekawszych pomysłów Klejstenesa był ostracyzm, czyli sąd skorupkowy. Obywatele Aten w drodze głosowania mogli doprowadzić do usunięcia z kraju osoby, której poglądy uznawali za zagrażające demokracji. Głosy oddawano na skorupkach, stąd nazwa „sąd skorupkowy”.
Współcześnie ostracyzm oznacza:
wykluczenie z grupy społecznej osoby, która mu się naraziła;
wrogość/niechęć otaczająca osobę, która została odrzucona przez grupę.
Przypomnij sobie zasady, na których opierała się demokracja ateńska w starożytności. Zastanów się, które z nich zaprzeczają współczesnym standardom demokracji.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Czy demokracja przeżywa kryzys? Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
Pojęcie demokracji
Kapitalizm, socjalizm, demokracjaIstotą demokracji są rywalizacyjne i cykliczne wybory rządzących, a rola ludu polega na wyłonieniu rządu, albo też jakiegoś ciała pośredniego, które z kolei wyłoni władzę wykonawczą na szczeblu krajowym lub rząd centralny.
J. A. Schumpeter, Kapitalizm, socjalizm, demokracja, Warszawa 1995, s. 336–337.
Homo politicus. Społeczne podstawy politykiDemokrację można określić jako „system polityczny posiadający konstytucyjne możliwości regularnej zmiany osób u władzy oraz mechanizm społeczny zapewniający możliwie największej części ludności wpływ na podstawowe decyzje za pomocą wyboru, spośród osób ubiegających się o stanowiska polityczne”.
S. M. Lipset, Homo politicus. Społeczne podstawy polityki, Warszawa 1995, s. 48.
Czym jest demokracja… i czym nie jestWspółczesna demokracja polityczna to ustrój, w którym „sprawujący władzę odpowiedzialni są na forum publicznym przed obywatelami, którzy działają za pośrednictwem obieralnych przedstawicieli, współzawodniczących i współpracujących zarazem ze sobą”.
T. L. Karl, P. C. Schmitter, Czym jest demokracja… i czym nie jest, [w:] J. Szczupaczyński, Władza i społeczeństwo. Antologia tekstów z zakresu socjologii polityki, Warszawa 1995, s. 29.
Ania wchodząc do klasy, usłyszała podniesione głosy kolegów. Nie zgadzam się! Nie mogą nam tego zrobić! Jak ja nie lubię tej szkoły! Uczniowie przekrzykiwali jeden drugiego. Oni nas kompletnie nie rozumieją! Jacy Oni – zastanawiała się Ania. Dopiero po dłuższej chwili zrozumiała. Wychowawczyni przekazała klasie decyzję podjętą przez dyrekcję szkoły. Dlaczego My nie możemy się porozumieć. Przecież można inaczej – pomyślała Ania.
Przeczytajcie informację podaną w ramce.
Wykonajcie zadania, pracując w kilkuosobowych grupach.
Określcie, na czym polega problem przedstawiony w tekście. Zastanówcie się, jakie mogą być dalsze negatywne konsekwencje zaistniałej sytuacji.
Zastanówcie się, jak zwiększyć wpływ uczniów na podejmowanie decyzji, które ich dotyczą? Zaproponujcie jedno rozwiązanie, które może poprawić komunikację między uczniami a dyrekcją szkoły.
USTAWA z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty [fragmenty]Art. 55. 5.
Samorząd [uczniowski] może przedstawiać radzie szkoły lub placówki, radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły lub placówki, w szczególności dotyczących realizacji podstawowych praw uczniów, takich jak:
1) prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami;
2) prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu;
3) prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań;
4) prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej;
5) prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem;
6) prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu.USTAWA z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty [fragmenty].
Wybrane zasady współczesnego państwa demokratycznego
SUWERENNOŚĆ NARODU | OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA |
PODZIAŁ WŁADZ | PAŃSTWO PRAWA |
Wyjaśnienie podanych zasad odnajdziesz w następnych lekcjach.
W historycznym rozwoju społeczeństw ukształtowały się dwie formy demokracji: bezpośrednia i pośrednia (przedstawicielska).
DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA
Rodowód demokracji bezpośredniej wiąże się z systemem politycznym starożytnych Aten. Każdy obywatel ateński osobiście brał udział w rządzeniu państwem, uczestnicząc w obradach zgromadzenia ludowego. Demokracja bezpośrednia, jako sposób sprawowania władzy politycznej, była możliwa w warunkach niedużej powierzchni państwa‑miasta (polis) i małej liczby obywateli. We współczesnych państwach demokratycznych zachowały się elementy bezpośrednich form rządzenia. Jedną z nich jest referendum.
Głosowanie, w którym uprawnieni obywatele podejmują decyzje w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa i społeczności lokalnej.
Jeśli chcesz wiedziec więcej
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
film korzystanie z referendum
Demokracja pośrednia (przedstawicielska)
Demokracja pośrednia jest typowa dla większości współczesnych państwa demokratycznych, w tym także Polski. Ponieważ liczba mieszkańców współczesnych państw przekracza wielokrotnie liczbę obywateli starożytnych Aten, demokracja o charakterze bezpośrednim nie mogłaby w nich skutecznie funkcjonować.
System, w którym decyzje w imieniu obywateli podejmują wybrani przez nich w drodze wolnych wyborów przedstawiciele (np. posłowie, radni).
Przeczytajcie informację podaną w ramce.
Dyrekcja szkoły pozyskała środki finansowe umożliwiające zorganizowanie dodatkowych zajęć z języków obcych dla wszystkich uczniów szkoły. Jaki język wybrać? Zdecydowano, że powinni wypowiedzieć się w tej sprawie sami zainteresowani, czyli uczniowie. Dyrekcja zastanawia się, w jaki sposób uzyskać ich opinię. |
Podzielcie się na dwie grupy – zwolenników pierwszego i zwolenników drugiego rozwiązania.
Zastanówcie się, jakie są wady, a jakie zalety wybranego przez was rozwiązania.
Porównajcie wnioski z wynikami pracy drugiego zespołu.
Podsumowanie
Demokracja to nie tylko system polityczny, ale to przede wszystkim aktywni, odpowiedzialni obywatele. Już w szkole poznajesz zasady i mechanizmy demokracji. Przez aktywny udział w działaniach podejmowanych przez społeczność szkolną uczysz się samodzielności, podejmowania decyzji, odpowiedzialności za siebie i innych. Samorząd szkolny to cała społeczność szkolna, to również TY. To także od ciebie zależy los szkoły, a w przyszłości państwa. Pamiętaj, że trwałość i jakość demokracji zależą od nas samych.
Przeczytaj uważnie tekst i wstaw brakujące wyrazy.
bezpośrednia, obywatelami, pośrednia, bogami
W starożytnych Atenach demokracja .......................... była możliwa ze względu na niedużą powierzchnię państwa i małą liczbę obywateli. Demokracja .......................... typowa dla współczesnych państw demokratycznych to ustrój, w którym sprawujący władzę są odpowiedzialni przed ...........................
Zaznacz odpowiednie komórki w tabeli.
| ilustracja 1 | ilustracja 2 | |
| Kartę do głosowania w referendum przedstawia | □ | □ |
| Kartę do głosowania, w którym obywatele powierzą władzę swoim przedstawicielom, przedstawia | □ | □ |
| Kartę do głosowania typowego dla demokracji bezpośredniej przedstawia | □ | □ |