Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Już wiesz, że proces wietrzenia chemicznego uzależniony jest m.in. od cech klimatu – wielkości opadów i wartości temperatury, a więc jego intensywność podlega strefowemu zróżnicowaniu. Wykonaj polecenia do grafiki. W razie potrzebny skorzystaj z innych źródeł informacji.

R16p30oK9h2sG1
Mapa interaktywna świata. Na mapie półkuli wschodniej w postaci poziomych pasów zaznaczono strefy klimatyczne: klimatu gorącego wilgotnego, gorącego suchego, umiarkowanego i zimnego. Opisano: 1. Klimat zimny. Na półkuli północnej obejmuje część północną i południową część kuli ziemskiej: Antarktydę, Antarktykę, północną część Skandynawii i Rosji. W strefie klimatu zimnego ze względu na niskie temperatury powietrza woda występuje w postaci lodu – w tej formie nie uczestniczy w procesach wietrzenia chemicznego. Dodatkowo niskie temperatury spowalniają przebieg reakcji chemicznych i procesów glebotwórczych (w tym powstawanie próchnicy) oraz ograniczają wegetację roślin i aktywność mikroorganizmów (bakterii). W strefie klimatu zimnego przeważa wietrzenie fizyczne, zwłaszcza mrozowe. Głównym czynnikiem ograniczającym procesy wietrzenia chemicznego jest niska temperatura powietrza., 2. Klimat umiarkowany. Na półkuli północnej obejmuje Europę, część środkową i południową Rosji, Mongolię, na półkuli południowej niewielką część południa Afryki oraz Australii. W strefie klimatu umiarkowanego procesy wietrzenia chemicznego wykazują znaczne zróżnicowanie zależne przede wszystkim od temperatury powietrza. W strefie umiarkowanej chłodnej wietrzenie jest mało intensywne, bowiem niska temperatura spowalnia przebieg reakcji chemicznych i aktywność mikroorganizmów. Tam, gdzie w podłożu występuje wieloletnia zmarzlina wietrzenie chemiczne wykazuje sezonową zmienność i obejmuje dość płytką warstwę podłoża. W strefie klimatu umiarkowanego ciepłego procesy wietrzenia chemicznego zachodzą z większą intensywnością ze względu na sprzyjające warunki termiczno-wilgotnościowe. Duży udział mają w nim czynniki biologiczne – działalność mikroorganizmów i wpływ roślinności oraz kwasów organicznych powstających z rozkładu szczątków. Pionowy ruch wody w podłożu sprawia, że procesy wietrzenia chemicznego mogą obejmować, przy sprzyjającej przepuszczalności, grubą warstwę skał. Z gleby i skał wymywane są niektóre jony. Wietrzenie chemiczne w tej strefie współwystępuje z wietrzeniem fizycznym. Czynnikami ograniczającymi lokalnie intensywność wietrzenia chemicznego mogą być nachylenie terenu i zwiększona odporność minerałów., 3. Klimat gorący suchy. Na półkuli północnej strefa obejmuje północną Afrykę, kraje Bliskiego Wschodu, północną i zachodnią część Indii i część Chin. Na półkuli południowej przechodzi przez południe Afryki oraz szerokim pasem przez środek Australii. W strefie klimatu gorącego suchego procesy wietrzenia chemicznego ogranicza niedobór lub wręcz brak wody, której obecność jest warunkiem koniecznym przebiegu reakcji chemicznych i aktywności mikroorganizmów. Wskutek wysokiej temperatury woda przemieszcza się w podłożu z głębszych warstw ku powierzchni i szybko paruje, powodując strącanie soli w porach i szczelinach skalnych oraz na powierzchni gruntu. W strefie klimatu gorącego suchego przeważa wietrzenie fizyczne (insolacyjne) oraz wietrzenie solne. Głównym czynnikiem ograniczającym procesy wietrzenia chemicznego jest niedobór wody., 4. Klimat gorący wilgotny. Na mapie pas tej strefy klimatycznej przechodzi przez środek Afryki, południowo-wschodnie Indie, Półwysep Indochiński, Indonezję i Malezję. W strefie klimatu gorącego wilgotnego wietrzenie chemiczne przebiega bardzo intensywnie. Obecność wody i duża ilość ciepła stwarzają korzystne warunki dla przebiegu reakcji chemicznych, wzmagają też aktywność mikroorganizmów uczestniczących w procesie wietrzenia. Procesy wietrzenia chemicznego przy odpowiedniej przepuszczalności skał mogą obejmować grubą warstwę podłoża, sięgającą niekiedy aż do pierwszego horyzontu wód podziemnych, które na skutek bardzo szybkiej mineralizacji substancji organicznych są nasycone dwutlenkiem węgla i kwasami organicznymi. W strefie tej następuje całkowity rozpad minerałów, a z gleby i skał podłoża wymywane są niektóre jony. Jednak dla wszystkich zwietrzelin powstających w tej strefie charakterystyczna jest obecność związków żelaza. Wietrzenie chemiczne i biologiczne są dominującymi procesami wietrzenia, a produktami wietrzenia są gliny zwietrzelinowe: laterytowe, kaolinitowe.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
Polecenie 1

Spróbuj samodzielnie określić, jak przebiegają procesy wietrzenia w poszczególnych strefach klimatycznych i od jakich czynników są uzależnione. W celu zweryfikowania poprawności swojego wnioskowania kliknij w cyfrowe oznaczenie przy nazwie strefy – wyświetli się informacja.

Spróbuj samodzielnie określić, jak przebiegają procesy wietrzenia w poszczególnych strefach klimatycznych i od jakich czynników są uzależnione. W celu zweryfikowania poprawności swojego wnioskowania skorzystaj z opisu grafiki.

R1T9rToQs8QMN
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Zastanów się, w jaki sposób działalność antropogeniczna może wpływać na procesy wietrzenia chemicznego. Podaj przykłady.

RVRB9R3dNJBBZ
(Uzupełnij).