Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Każde równanie trygonometryczne staramy się sprowadzić do równania postaci: sinx=a, cosx=a, tgx=a. Poniżej pokażemy jak stosować wzory na funkcje podwojonego argumentu przy czym wzory te będziemy stosować zarówno do zwijania jak i rozwijania wyrażeń trygonometrycznych.

Przykład 1

Rozwiążemy równanie 4sin2x1+cos2x=1-cos2x w zbiorze liczb rzeczywistych.

Rozwiązanie

Skorzystamy ze wzoru na cosinus podwojonego kąta cos2x=1-2sin2x i otrzymujemy równanie w postaci:

4sin2x1+cos2x=2sin2x.

Przenosimy składniki na lewą stronę:

4sin2x1+cos2x-2sin2x=0

i wyłączamy przed nawias wspólny czynnik:

2sin2x2+2cos2x-1=0.

Zatem równanie jest równoważne alternatywie równań:

sinx=0 lub cos2x=-12.

Równanie sinx=0 ma rozwiązania:

x=kπ, gdzie k.

Równanie cos2x=-12 ma rozwiązania:

2x=2π3+2kπ lub 2x=-2π3+2kπ, gdzie k,

czyli x=π3+kπ lub x=-π3+kπ, gdzie k.

Zatem odpowiedź jest następująca: x=kπ lub x=π3+kπ lub x=-π3+kπ, gdzie k.

Przykład 2

Rozwiążemy równanie: sin2x=cos4x2-sin4x2 w zbiorze liczb rzeczywistych.

Rozwiązanie

sin2x=cos4x2-sin4x2.

Korzystając ze wzoru skróconego mnożenia rozkładamy na czynniki lewą stronę równania:

sin2x=cos2x2-sin2x2cos2x2+sinx2x2.

Korzystamy z jedynki trygonometrycznej oraz wzoru na cosinus podwojonego kątacosinus podwojonego kątawzoru na cosinus podwojonego kąta zwijamy równanie do postaci:

2sinx·cosx=cosx.

Przenosząc wszystkie składniki na lewą stronę otrzymujemy postać iloczynową:

2cosxsinx-12=0.

Zatem otrzymujemy alternatywę warunków:

cosx=0 lub sinx=12.

Równanie cosx=0 jest spełnione dla x=π2+πk, gdzie k.

Równanie sinx=12 jest spełnione dla x=π6+2kπ lub x=5π6+2kπ, gdzie    k.

Stąd otrzymujemy odpowiedź:

x=π2+πk lub x=π6+2kπ lub x=5π6+2kπ, gdzie k.

Przykład 3

Rozwiążemy równanie tg2x=2sinx w zbiorze liczb rzeczywistych.

Rozwiązanie

Najpierw zapiszmy założenia: cos2x0, czyli xπ4+kπ2, gdzie k.

Korzystając z tożsamości tgx=sinxcosx zapiszmy równanie w postaci:

sin2xcos2x=2sinx.

Korzystając ze wzoru na sinus podwojonego kątasinus podwojonego kątawzoru na sinus podwojonego kąta, zapiszmy równanie następująco:

2sinx·cosx=2sinx·cos2x.

Zapisujemy równanie w postaci iloczynowej:

sinxcosx-cos2x=0.

Stąd otrzymujemy alternatywę równań:

sinx=0 lub cosx=cos2x.

Równanie sinx=0 spełniają x=kπ, gdzie k.

Równanie cosx=cos2x rozwiązujemy, wykorzystując metodę porównywania wartości funkcji cosinus. Równanie ma rozwiązania: x=2x+2kπ lub x=-2x+2kπ, gdzie k.

Stąd dostajemy:

x=2kπ lub x=2kπ3, gdzie k.

Sprawdzamy, że żaden element wykluczony z dziedziny nie pokrywa się z elementami rozwiązania.

Odpowiedź: x=kπ lub x=2kπ lub x=2kπ3, gdzie k.

Uwaga

W przykładzie 3 równanie najłatwiej było rozwiązać z wykorzystaniem funkcji sinus i cosinus. Rozpisanie wyrażenia z wykorzystaniem wzoru na tangens podwojonego kątatangens podwojonego kątatangens podwojonego kąta nie da prostszego rozwiązania.

Przykład 4

Rozwiążemy równanie sin2x+tgx=2 w liczbach rzeczywistych.

Rozwiązanie

Zapiszmy założenia: cosx0, czyli xπ2+kπ, gdzie k.

Skorzystamy ze wzoru sin2x=2sinxcosx, ale przekształcimy go do postaci związanej z funkcją tangens argumentu x:

sin2x=2sinxcosx=2sinxcosxsin2x+cos2x.

Teraz licznik i mianownik dzielimy przez cos2x (wolno to zrobić, gdyż z założeń cosx0) i otrzymujemy:

2sinxcosxsin2x+cos2x=2sinxcosxsin2xcos2x+1=2tgx1+tg2x

W ten sposób doprowadziliśmy do równania z jedną niewiadomą w postaci funkcji trygonometrycznej tangens:

2tgx1+tg2x+tgx=2.

Podstawmy t=tgx. Otrzymujemy wówczas:

2t1+t2+t=2.

Po pomnożeniu równania stronami przez 1+t2 otrzymujemy równanie wielomianowe:

t3-2t2+3t-2=0.

Przez obserwację współczynników możemy zauważyć, że suma współczynników jest równa 0, co oznacza, że pierwiastkiem wielomianu jest 1. Zapisujemy zatem:

t-1t2-t+2=0.

Wyróżnik trójmianu t2-t+2 jest równy:

Δ=1-4·2=-7, co oznacza, że trójmian nie ma pierwiastków.

Zatem jedynym rozwiązaniem równania jest t=1, czyli

tgx=1. Rozwiązaniem równania jest x=π4+kπ, gdzie k.

Słownik

sinus podwojonego kąta
sinus podwojonego kąta

tożsamość trygonometryczna: sin2x=2sinxcosx prawdziwa dla każdej liczby rzeczywistej x

cosinus podwojonego kąta
cosinus podwojonego kąta

tożsamość trygonometryczna: cos2x=cos2x-sin2x prawdziwa dla każdej liczby rzeczywistej x

tangens podwojonego kąta
tangens podwojonego kąta

tożsamość trygonometryczna: tg2x=2tgx1-tg2x prawdziwa dla każdej liczby rzeczywistej xπ4+π2kxπ2+kπ, gdzie k