O autorze

RxPjiRalinHUO1

Zdjęcie przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Jego twarz jest owalna, uszy odstające. Mężczyzna jest ubrany w kożuch.

Jerzy Liebert (1904–1931) – poeta dwudziestolecia międzywojennego. Urodził się w Częstochowie, kształcił m.in. w Warszawie i w Moskwie, gdzie przez kilka lat pracował ojciec poety. Wrócił do kraju w 1918 roku. Pierwsze próby poetyckie podjął w 1919 roku. Wszedł do kręgu satelitów Skamandrasatelici Skamandrasatelitów Skamandra: przyjaźnił się z Jarosławem i Anną Iwaszkiewiczami, od 1922 roku publikował wiersze w miesięczniku „Skamander”. Związki ze skamandrytami widoczne były w tematyce i poetyce wierszy Lieberta dzięki wykorzystaniu klasycznych form poetyckich, dialogowi z tradycją literacką i włączaniu do utworów motywów witalistycznych i sensualistycznych.

Przełomowy okazał się dla poety rok 1925. Podjął wówczas studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim (szybko zarzucone z powodu kłopotów zdrowotnych i finansowych) i wydał pierwszy tom poezji Druga ojczyzna. W poezji tego okresu widoczny jest zwrot poety ku tematyce religijnej, dyskutowanej również w obszernej korespondencji z przyjaciółką, Bronisławą (Agnieszką) Wajngold. Drugim problemem rozważanym przez poetę była kruchość i skończoność ludzkiej egzystencji. Ten ostatni temat miał swoje źródło w osobistym doświadczeniu Lieberta, który przez wiele lat ciężko chorował i zmarł młodo na gruźlicę.

Jerzego Lieberta koncepcja poezji

R1NVIWMaQv9861

Zdjęcie przedstawia rękopis wiersza.

W opracowaniach historycznoliterackich Jerzy Liebert przedstawiany jest przede wszystkim jako poeta religijny – i rzeczywiście najważniejsze miejsce w jego twórczości zajmuje tematyka wiary w Boga i egzystencji człowieka wierzącego, jego zmagań ze złem, z kruchością i przemijalnością istnienia, godzeniem się na śmiertelność (wątek ten pozostawał w ścisłym związku z osobistym doświadczeniem choroby poety). Artystycznych sposobów wyrazu tej problematyki Liebert poszukiwał w tradycji literackiej. Podobnie jak skamandryci odwoływał się do dorobku literackiego przeszłości – w sposób szczególny do renesansu i romantyzmu. Istotne miejsce wśród autorytetów literackich Lieberta zajmował Cyprian Norwid, od którego autor tomu Druga ojczyzna zaczerpnął koncepcję poezji jako pracy nadawania rzeczom odpowiednich nazw, traktowanej jako odpowiedzialne zadanie moralne. Poeta – twierdził w duchu norwidowskim Liebert – powinien nie ustawać w wysiłku przybliżania siebie i czytelnika do istoty Piękna, osiągalnej dzięki słowom mającym etyczny walor prawdziwości.

Liebert – poeta aluzji literackiej

R1RENiF3Ezhfg1

Zdjęcie przedstawia okładkę książki Jerzego Lieberta Druga ojczyzna.

Ze względu na silne związki łączące twórczość Lieberta z dorobkiem artystycznym przeszłości można go nazywać poetą aluzji literackiej. Aluzja literacka to:

Rozumiana w taki sposób aluzja może być manifestowana w tekście literackim na różne sposoby, m.in. jako odwołanie:

• do tytułu innego dzieła,

• do sytuacji przedstawionej w innym dziele,

• do całokształtu utworu (jego przesłania),

• do elementu świata przedstawionego,

• stylistyczno‑frazeologiczne (np. cytat, kryptocytatkryptocytatkryptocytat),

• wersyfikacyjne (naśladowanie sposobu wierszowania charakterystycznego dla innego twórcy lub konkretnego dzieła).

Różne sposoby realizacji aluzji literackiej uwidoczniały się już we wczesnych utworach Lieberta, nawiązujących m.in. do młodzieńczych, filomacko‑filareckich wierszy Adama Mickiewicza. W wierszu Hej, młodzieży Liebert zastosował aluzję do Pieśni filaretów, pisząc:

Na wzorcach utrwalonych w tradycji literackiej budował również Liebert swoją refleksję religijną i egzystencjalną. Bliska mu była znana w literaturze polskiej choćby z sonetów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego barokowa wizja chrześcijaństwa heroicznego. Człowiek to jednostka słaba, uwikłana w dramatyczny konflikt wartości doczesnych i wiecznych, poszukująca ratunku w Bogu. Zdaniem Stefanii Skwarczyńskiej Liebert realizował barokowy koncept homo militanshomo militanshomo militans:

Ten dramatyczny wymiar wiary religijnej równoważyła obecność w poezji Lieberta wątków franciszkańskich: postawy radości i wdzięczności Bogu za piękno stworzenia i opiekę nad człowiekiem.

Obfitość odwołań do tradycji literackiej i częste sięganie po aluzję nie czyniły z Lieberta epigona dawnych epok literackich. Jak zauważył Wojciech Kudyba:

Słownik