Swoją sztukę Andrzej Seweryn rozpoczyna fragmentem komedii Szekspira pt.: Jak Wam się podoba, który brzmi:
JAKUB
Świat jest teatrem, aktorami ludzie, Którzy kolejno wchodzą i znikają. Każdy tam aktor niejedną gra rolę, Bo siedem wieków dramat życia składa.
Jest to jeden z najsłynniejszych cytatów w literaturze, w którym pojawia się motyw theatrum mundi. Przypomnij sobie zabiegi aktorskie Andrzeja Seweryna i napisz, w jaki sposób nieustannie nawiązuje w sztuce do słów Szekspira.
RAR4iynLMGmH2
(Uzupełnij).
Theatrum mundi – topos teatru świata, w którym świat i życie ludzkie pojmowane są jako przedstawienie.
W spektaklu Andrzej Seweryn: przebiera się, zakłada peruki, zmienia rekwizyty, wchodzi w różne role: Julii, Hamleta, Lady Makbet, Tymona Ateńczyka itd. nawiązuje do współczesności, dialogując z widownią i udowadniając aktualność sztuk Szekspira, wprost mówi o tym, że nieustannie gra pewne role (w życiu i na scenie).
11
Ćwiczenie 2
Tytuł sztuki Andrzeja Seweryna nosi tytuł Szekspir forever. Przysłówek „forever” oznacza: zawsze, na zawsze, na wieki, ciągle, wiecznie. Poszukaj wiadomości na temat realizacji teatralnych i filmowych dzieł Szekspira i wypisz pięć, które warto obejrzeć.
Jakie elementy mise en scène zostały użyte, by pokazać uniwersalność tekstów Szekspira? Podaj trzy.
R6hzN1WXGMmxe
(Uzupełnij).
Sprawdź w słowniku znaczenie terminu mise en scène.
Zmieniające się światła (również kolorowe). Zabawka dziecięca – pies‑pluszak. Użycie mikrofonu dla lepszego wybrzmienia monologu Hamleta. Gra kamery w scenie rozmowy Lady Anny z Glosterem, kiedy Andrzej Seweryn gra obie te postacie. Współczesny strój aktora – marynarki i biała koszula.
RrWimRZxZbD7a1
Ćwiczenie 4
Andrzej Seweryn kilkakrotnie modyfikuje sceny, które „naszkicował” Szekspir, by pokazać, że jego dialogi również mogą mieć inną oprawę niż w zamierzeniach autora. Z poniższych wybierz te modyfikacje, które obecne są w sztuce: Możliwe odpowiedzi: 1. Hamlet ma wypić truciznę, 2. Romeo płacze nad ciałem Julii, 3. Tymon Ateńczyk nie mówi o Atenach, 4. monolog Julii jest grany jako monolog staruszki, 5. Ariel jest zamyślonym starcem
Andrzej Seweryn kilkakrotnie modyfikuje sceny, które „naszkicował” Szekspir, by pokazać, że jego dialogi również mogą mieć inną oprawę niż w zamierzeniach autora. Z poniższych wybierz te modyfikacje, które obecne są w sztuce:
Hamlet ma wypić truciznę
Romeo płacze nad ciałem Julii
Tymon Ateńczyk nie mówi o Atenach
monolog Julii jest grany jako monolog staruszki
Ariel jest zamyślonym starcem
21
Ćwiczenie 5
Jednym z pierwszych monologów pojawiających się w monodramie jest monolog Lady Makbet po otrzymaniu listu od męża. Makbet informuje żonę o przepowiedni czarownic. Słowa bohaterki stanowią do dziś uniwersalne studium zła. Na podstawie fragmentu monologu Lady Makbet wypisz działania, które mają spowodować przemianę bohaterki.
R13L6xfFkVViJ
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
.................
.................
.................
.................
.................
RRYODFYE3WAzO
(Uzupełnij).
William SzekspirRomeo I Julia
LADY MAKBET Idź go pokrzepić; wielkie przyniósł wieści. Sługa wychodzi. Kruk nawet ochrypł, który pod me blanki Kracze fatalne przybycie Duncana. Duchy, morderczych towarzysze myśli, Do mnie tu! duszę moją odniewieśćcie, A najczarniejszym jadem okrucieństwa Od stóp do głowy napełńcie mnie całą! Krew moją zgęśćcie, zamknijcie szczeliny, Którymi wkraść by mogła się zgryzota, By żadnych ludzkich uczuć nawiedzenie Mym nie zachwiało okrutnym zamiarem, Nie rozdzieliło myśli od spełnienia! Wejdźcie w pierś moją, mleko w żółć przemieńcie, Morderstwa duchy, gdziekolwiek w przestrzeniach Czatuje wasza istność niewidoma Na złe natury! Przybądź, nocy ciemna, W najgęstsze dymy piekła owinięta! By nóż nie dojrzał rany, którą zada, By przez zasłonę nie przejrzało niebo, Nie zawołało: stój! stój!
5 Źródło: William Szekspir, Romeo I Julia, tłum. Józef Paszkowski, Bydgoszcz 1991, s. 42.
Zwróć uwagę, kogo przywołuje Lady Makbet. Zinterpretuj cytaty:
Duchy, morderczych towarzysze myśli, Do mnie tu! duszę moją odniewieśćcie.
A najczarniejszym jadem okrucieństwa Od stóp do głowy napełńcie mnie całą!
[...] zamknijcie szczeliny, Którymi wkraść by mogła się zgryzota, By żadnych ludzkich uczuć nawiedzenie Mym nie zachwiało okrutnym zamiarem, Nie rozdzieliło myśli od spełnienia!
Wejdźcie w pierś moją, mleko w żółć przemieńcie, Morderstwa duchy [...]
[...] Przybądź, nocy ciemna, W najgęstsze dymy piekła owinięta! By nóż nie dojrzał rany, którą zada, By przez zasłonę nie przejrzało niebo, Nie zawołało: stój! stój!
RoYzq7srKfKpH2
Ćwiczenie 6
Monolog Hamleta porusza widzów, gdyż bohater, jak zaznacza Andrzej Seweryn, stoi nad przepaścią śmierci i rozważa, czy popełnić samobójstwo. W monologu tym Szekspir wskazuje na uniwersalne powody ludzkiego cierpienia. Wskaż je. HAMLET Być albo nie być to wielkie pytanie. Jest–li w istocie szlachetniejszą rzeczą Znosić pociski zawistnego losu Czy też stawiwszy czoło morzu nędzy, Przez opór wybrnąć z niego? — Umrzeć — zasnąć — I na tym koniec. — Gdybyśmy wiedzieli, Że raz zasnąwszy, zakończym na zawsze Boleści serca i owe tysiączne Właściwe naszej naturze wstrząśnienia, Kres taki byłby celem na tej ziemi Najpożądańszym. Umrzeć — zasnąć. — Zasnąć! Może śnić? — w tym sęk cały, jakie bowiem W tym śnie śmiertelnym marzenia przyjść mogą, Kiedy zrzucimy z siebie więzy ciała, To zastanawia nas: i toć to czyni Tak długowieczną niedolę; bo któż by Ścierpiał pogardę i zniewagi świata, Krzywdy ciemiężcy, obelgi dumnego, Lekceważonej miłości męczarnie, Odwłokę prawa, butę władz i owe Upokorzenia, które nieustannie Cichej zasługi stają się udziałem, Gdyby od tego kawałkiem żelaza Mógł się uwolnić? Któż by dźwigał ciężar Nudnego życia i pocił się pod nim, Gdyby obawa czegoś poza grobem, Obawa tego obcego nam kraju, Skąd nikt nie wraca, nie wątliła woli I nie kazała nam pędzić dni raczej W złem już wiadomym niż uchodząc przed nim Popadać w inne, którego nie znamy. Tak to rozwaga czyni nas tchórzami; Przedsiębiorczości hoża cera blednie Pod wpływem wahań i zamiary pełne Jędrności, zbite z wytkniętej kolei, Tracą nazwisko czynu. — Ha! co widzę? Piękna Ofelia! — Nimfo, w modłach swoich Pomnij o moich grzechach.
Monolog Hamleta porusza widzów, gdyż bohater, jak zaznacza Andrzej Seweryn, stoi nad przepaścią śmierci i rozważa, czy popełnić samobójstwo. W monologu tym Szekspir wskazuje na uniwersalne powody ludzkiego cierpienia. Wskaż je. HAMLET Być albo nie być to wielkie pytanie. Jest–li w istocie szlachetniejszą rzeczą Znosić pociski zawistnego losu Czy też stawiwszy czoło morzu nędzy, Przez opór wybrnąć z niego? — Umrzeć — zasnąć — I na tym koniec. — Gdybyśmy wiedzieli, Że raz zasnąwszy, zakończym na zawsze Boleści serca i owe tysiączne Właściwe naszej naturze wstrząśnienia, Kres taki byłby celem na tej ziemi Najpożądańszym. Umrzeć — zasnąć. — Zasnąć! Może śnić? — w tym sęk cały, jakie bowiem W tym śnie śmiertelnym marzenia przyjść mogą, Kiedy zrzucimy z siebie więzy ciała, To zastanawia nas: i toć to czyni Tak długowieczną niedolę; bo któż by Ścierpiał pogardę i zniewagi świata, Krzywdy ciemiężcy, obelgi dumnego, Lekceważonej miłości męczarnie, Odwłokę prawa, butę władz i owe Upokorzenia, które nieustannie Cichej zasługi stają się udziałem, Gdyby od tego kawałkiem żelaza Mógł się uwolnić? Któż by dźwigał ciężar Nudnego życia i pocił się pod nim, Gdyby obawa czegoś poza grobem, Obawa tego obcego nam kraju, Skąd nikt nie wraca, nie wątliła woli I nie kazała nam pędzić dni raczej W złem już wiadomym niż uchodząc przed nim Popadać w inne, którego nie znamy. Tak to rozwaga czyni nas tchórzami; Przedsiębiorczości hoża cera blednie Pod wpływem wahań i zamiary pełne Jędrności, zbite z wytkniętej kolei, Tracą nazwisko czynu. — Ha! co widzę? Piękna Ofelia! — Nimfo, w modłach swoich Pomnij o moich grzechach.
Monolog Hamleta porusza widzów, gdyż bohater, jak zaznacza Andrzej Seweryn, stoi nad przepaścią śmierci i rozważa, czy popełnić samobójstwo. W monologu tym Szekspir wskazuje na uniwersalne powody ludzkiego cierpienia. Wskaż je.
czerwony
HAMLET
Być albo nie być to wielkie pytanie.
Jest–li w istocie szlachetniejszą rzeczą
Znosić pociski zawistnego losu
Czy też stawiwszy czoło morzu nędzy,
Przez opór wybrnąć z niego? — Umrzeć — zasnąć —
I na tym koniec. — Gdybyśmy wiedzieli,
Że raz zasnąwszy, zakończym na zawsze
Boleści serca i owe tysiączne
Właściwe naszej naturze wstrząśnienia,
Kres taki byłby celem na tej ziemi
Najpożądańszym. Umrzeć — zasnąć. — Zasnąć!
Może śnić? — w tym sęk cały, jakie bowiem
W tym śnie śmiertelnym marzenia przyjść mogą,
Kiedy zrzucimy z siebie więzy ciała,
To zastanawia nas: i toć to czyni
Tak długowieczną niedolę; bo któż by
Ścierpiał pogardę i zniewagi świata,
Krzywdy ciemiężcy, obelgi dumnego,
Lekceważonej miłości męczarnie,
Odwłokę prawa, butę władz i owe
Upokorzenia, które nieustannie
Cichej zasługi stają się udziałem,
Gdyby od tego kawałkiem żelaza
Mógł się uwolnić? Któż by dźwigał ciężar
Nudnego życia i pocił się pod nim,
Gdyby obawa czegoś poza grobem,
Obawa tego obcego nam kraju,
Skąd nikt nie wraca, nie wątliła woli
I nie kazała nam pędzić dni raczej
W złem już wiadomym niż uchodząc przed nim
Popadać w inne, którego nie znamy.
Tak to rozwaga czyni nas tchórzami;
Przedsiębiorczości hoża cera blednie
Pod wpływem wahań i zamiary pełne
Jędrności, zbite z wytkniętej kolei,
Tracą nazwisko czynu. — Ha! co widzę?
Piękna Ofelia! — Nimfo, w modłach swoich
Pomnij o moich grzechach.
William Szekspir, Hamlet, przeł. Józef Paszkowski, Warszawa 1976, s 107–108.
2
Ćwiczenie 6
R1N1xSGVnJpdW
HAMLET
Być albo nie być to wielkie pytanie.
Jest–li w istocie szlachetniejszą rzeczą
Znosić pociski zawistnego losu
Czy też stawiwszy czoło morzu nędzy,
Przez opór wybrnąć z niego? — Umrzeć — zasnąć —
I na tym koniec. — Gdybyśmy wiedzieli,
Że raz zasnąwszy, zakończym na zawsze
Boleści serca i owe tysiączne
Właściwe naszej naturze wstrząśnienia,
Kres taki byłby celem na tej ziemi
Najpożądańszym. Umrzeć — zasnąć. — Zasnąć!
Może śnić? — w tym sęk cały, jakie bowiem
W tym śnie śmiertelnym marzenia przyjść mogą,
Kiedy zrzucimy z siebie więzy ciała,
To zastanawia nas: i toć to czyni
Tak długowieczną niedolę; bo któż by
Ścierpiał pogardę i zniewagi świata,
Krzywdy ciemiężcy, obelgi dumnego,
Lekceważonej miłości męczarnie,
Odwłokę prawa, butę władz i owe
Upokorzenia, które nieustannie
Cichej zasługi stają się udziałem,
Gdyby od tego kawałkiem żelaza
Mógł się uwolnić? Któż by dźwigał ciężar
Nudnego życia i pocił się pod nim,
Gdyby obawa czegoś poza grobem,
Obawa tego obcego nam kraju,
Skąd nikt nie wraca, nie wątliła woli
I nie kazała nam pędzić dni raczej
W złem już wiadomym niż uchodząc przed nim
Popadać w inne, którego nie znamy.
Tak to rozwaga czyni nas tchórzami;
Przedsiębiorczości hoża cera blednie
Pod wpływem wahań i zamiary pełne
Jędrności, zbite z wytkniętej kolei,
Tracą nazwisko czynu. — Ha! co widzę?
Piękna Ofelia! — Nimfo, w modłach swoich
Pomnij o moich grzechach. (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 7
Andrzej Seweryn przed recytacją fragmentów monologów Julii, bohaterki tragedii Romeo i Julia, informuje widownię, że wykonanie tych części utworu poleca studentom jako tzw. wprawki aktorskie. Przeczytaj monolog bohaterki oczekującej na ukochanego i napisz jednym zdaniem, co sprawia, że słowa te można uznać za uniwersalne.
William SzekspirRomeo I Julia
JULIA Romeo! Czemuż ty jesteś Romeo! Wyrzecz się swego rodu, rzuć tę nazwę! Lub jeśli tego nie możesz uczynić, To przysiąż wiernym być mojej miłości, A ja przestanę być z krwi Kapuletów.
JULIA Pędźcie, ognistokopyte rumaki, Ku państwom Feba; oby nowy jaki Faeton dodał wam bodźca i rączej Pognał was owdzie, gdzie się szlak dnia kończy! Wierna kochankom nocy, spuść zasłonę, By się wznieść mogły oczy w dzień spuszczone I w te objęcia niedostrzeżonego Sprowadź, ach! sprowadź mi Romea mego! Miłości święci pod twą czarną krepą Jej własna piękność, a jeśli jest ślepą, Tym stosowniejszy mrok dla niej. O nocy! Cicha matrono, w ciemnej twej karocy Przybądź i naucz mię niemym wyrazem, Jak się to traci i wygrywa razem. Wśród gry niewinnej dwojga serc dziewiczych; Skryj w płaszcza twego zwojach tajemniczych Krew, co mi do lic bije z głębi łona; Aż nieświadoma miłość ośmielona, Za skromność weźmie czyn swej świadomości. Przyjdź, ciemna nocy! Przyjdź, mój dniu w ciemności! To twój blask, o mój luby, jaśnieć będzie Na skrzydłach nocy, jak pióro łabędzie Na grzbiecie kruka. Wstąp, o, wstąp w te progi! Daj mi Romea, a po jego zgonie Rozsyp go w gwiazdki! A niebo zapłonie Tak, że się cały świat w tobie zakocha I czci odmówi słońcu. Ach, jam sobie Kupiła piękny przybytek miłości, A w posiadanie jego wejść nie mogę; Nabytą jestem także, a nabywca Jeszcze mię nie ma! Dzień ten mi nieznośny Jak noc, co święto jakowe poprzedza, Niecierpliwemu dziecku, które nowe Dostało szaty, a nie może zaraz W nie się przystroić. A! niania kochana.
RmYHzXppmNpXV
(Uzupełnij).
7 Źródło: William Szekspir, Romeo I Julia, tłum. Józef Paszkowski, Bydgoszcz 1991, s. 75–76.
Zastanów się, czego nie ma w monologach Szekspira.
W wielkich monologach Szekspira nie ma określonego miejsca, czasu ani wieku bohaterów, dlatego równie dobrze tekst ten może być wykonywany przez staruszkę (jak w przedstawieniu Andrzeja Seweryna) lub przez młodą dziewczynę. Siła tych słów polega na uniwersalnym ujęciu uczuć, które przypisać można ludziom mieszkającym w różnych czasach i w różnych miejscach.
Polecenie 1
Przypomnij sobie zasady tworzenia recenzji i napisz swoją, zachęcającą do obejrzenia spektaklu Andrzeja Seweryna. Zwróć uwagę na ponadczasowość tekstów Szekspira.
R1AiTpnRt4Dmw
(Uzupełnij).
W swojej recenzji odnieś się do: wyboru formy sztuki – monodramu, doboru tekstów Szekspira, gry aktorskiej, prowadzenia dialogu z publicznością, unowocześnienia wynikających ze współczesnych możliwości teatralnych.
